Alle plaatsen op aarde, die op dezelfde meridiaan liggen, hebben steeds op hetzelfde ogenblik dezelfde middag. De oostelijk van die meridiaan gelegen plaatsen hebben, omdat de zon er vroeger opgaat, ook vroeger middag, en de plaatsen, die westelijk liggen, hebben later middag, omdat de zon er later opgaat.
Een lengteverschil van 10 geeft een verschil in tijd van 4 minuten. Reist men dus van een plaats in Europa 1800 naar het O., dan ontstaat er een tijdsverschil van 12 uur. Is het in Europa 15 Mrt 10 uur ’s ochtends, dan is het in het O. 15 Mrt 10 uur ’s avonds. Reist men daarentegen 1800 naar het W., dan bereikt men wel is waar hetzelfde punt als zoëven, maar aldaar is het dan 14 Mrt 10 uur ’s avonds.
De vraag, welke datum nu op die meridiaan geldt, is streng wetenschappelijk niet te beantwoorden en hangt af van het punt, waarvan men bij de tijdsbepaling is uitgegaan. Men heeft nu aan de meridiaan van Greenwich, die door de zeevarenden algemeen als nulmeridiaan beschouwd wordt, de voorkeur gegeven en de op het tegenovergestelde halfrond gelegen halve meridiaan van Greenwich als nautische datumgrens aangenomen. Indien een schip in W.-O. richting deze meridiaan overschrijdt, wordt de dag, waarop dit geschiedt, dubbel gerekend; vaart het in omgekeerde richting, dan telt men die dag niet mede en laat bijv. op 25 Mrt onmiddellijk 27 Mrt volgen.In verband met de historische gang van de ontdekking en kolonisatie van de landen in de omtrek van de 180ste lengtecirkel heeft zich hier een eigenaardig gebogen historische datumgrens ontwikkeld. De Portugezen en later de Nederlanders kwamen uit het W., de Spanjaarden uit het O., en ieder volgde natuurlijk zijn scheepsjournaal; dientengevolge werd op ieder eiland of eilandengroep van de Grote Oceaan de datum aangenomen, die de eerstaankomende er gebracht had. De historische datumgrens volgt daarom niet de meridiaan, maar maakt een grote bocht naar het W., omdat de Philippijnen van het O. uit ontdekt werden. Zolang nu deze eilanden bijna uitsluitend, wat het verkeer met het buitenland betreft, met Spaans-Amerika te maken hadden, bestond er geen reden om van de oorspronkelijk aangenomen datum af te wijken.
Toen echter in het begin van de 19de eeuw de Spaanse macht in Amerika verviel en de betrekkingen van de Philippijnen met de nabijgelegen Aziatische kusten levendiger werden, had het datumverschil onaangename gevolgen. Daarom veranderde men in 1844 de datum door 31 Dec. van dat jaar niet mee te tellen, dus onmiddellijk na 30 Dec. 1 Jan. te schrijven. Ook de overige eilanden ten W. van de 180ste lengtecirkel volgden dit voorbeeld en in 1892 werd op de Samoa-eilanden de Amerikaanse datum aangenomen en de Maandag van 4 Juli tweemaal geteld. Zodoende is de thans geldende werkelijke datumgrens ontstaan; het oostelijke punt van Siberië heeft de Aziatische datum, terwijl op de Fidsji-eilanden en enige andere eilanden van de Grote Oceaan de Australische datum geldt.
De thans geldende datumgrens komt dus niet geheel overeen met de nautische, die de meridiaan volgt.
