Winkler Prins

Anthony Winkler Prins (1870)

Gepubliceerd op 20-08-2018

Wiegedrukken

betekenis & definitie

Wiegedrukken (incunabula) noemt men de voortbrengselen van het oudste tijdperk der boekdrukkunst, hetwelk zich van hare uitvinding af volgens sommigen uitstrekt tot het jaar 1500 en volgens anderen tot 1520, 1530 of zelfs 1536. Van de 15000 gedrukte werken uit dat tijdperk zijn slechts weinige exemplaren bewaard gebleven. De merkwaardigste van deze zijn volgens Külb: de eerste proeven kort na de uitvinding der boekdrukkunst, — de eerste drukken van een land of stad, de voortbrengselen van zulke boekdrukkers, van welke men met zekerheid weet, dat zij eene zeer kleine oplage in gereedheid bragten, — pergamentdrukken uit het laatst der 15de eeuw, — boeken met kunstig versierde drukletters, — eerste uitgaven (editiones principes) van klassieke Grieksche en Latijnsche werken, — en werken van vermaarde drukkergen, met hout- of kopergravures enz.

Aanvankelijk drukte men op pergament, later nagenoeg alleen op dik, helder papier. Ook bezigde men in den beginne alleen het folio-formaat; het eerste kwarto-formaat dagteekent van 1467, terwijl het octavo- en duo-decimo-formaat eerst te voorschijn treedt in 1474, en het kleinste formaat in 1474. Men bepaalt het formaat hoofdzakelijk door den stand der watermerken in het papier. Voor de oudste drukwerken gebruikte men Gothische letters; eerst later werden de ronde Romeinsche letters vooral in Italië algemeen. De eerste Grieksche letters, die slechts enkel voorkwamen, waren in hout gesneden. Het eerste Grieksche boek, met gegoten letters gedrukt, is de „Grammatica graeca (1476)” van Lascaris.

De hoofdletters werden in den regel niet gedrukt, maar later uit de hand met kleuren geteekend. In de oudste drukwerken hebben de bladzijden geene cijfers. Daarna bezigde men de Romeinsche en in 1470 de Arabische cijferteekens. Titelbladen zoekt men in de oudste drukwerken te vergeefs; de plaats, waar het boek gedrukt was, en de tijd, waarop zulks geschiedde, werd gewoonlijk vermeld aan het einde. Men vindt eene merkwaardige lijst der wiegedrukken in „Annales typographici ab artis inventae origene ad annum 1536 (1793—1803, 11 dln)” van Panzer en in „Annales typographici ab artis inventae origine ad annum 1557 (’Gravenhage, 1719—1741, 5 dln)” van Mittaire.

< >