Theodosius. Onder dezen naam vermelden wij:
Theodosius I of de Groote, een Romeinsch keizer, geboren in 345 na Chr. Hij was de zoon van een evenzoo genoemden Spanjaard, die onder Valentianus I in Brittanje en Afrika als veldheer belangrijke diensten bewezen had aan het Keizerrijk , maar in 376 in ongenade viel en ter dood gebragt werd. Zijn zoon ha4 zich reeds bij het leven van zijn vader desgelijks als veldheer onderscheiden, maar begaf zich na diens dood naar zijn landgoed in Spanje, waar hij in afzondering zijne dagen wijdde aan den landbouw. Toen echter de Gothen over de Donau trokken en in 378 in den slag bij Adrianópel Valens, den Oost-Romeinschen keizer versloegen, zoodat hij op het slagveld bleef en nagenoeg zijn geheele leger vernietigd werd, riep Gratianus, keizer van het West-Romeinsche Rijk, Theodosius derwaarts, om als Keizer der Oost-Romeinen het rijk tegen de vijanden te verdedigen,eene taak, welke hij met evenveel dapperheid als schranderheid ten uitvoer bragt. Zoowel door voorspoedige veldtogten als door onderhandelingen noodzaakte hij de Gothen in 382, zich te onderwerpen, waarop hij hun vaste woonplaatsen aanwees in Thracië en Dacië en een gedeelte van hen in zijn leger inlijfde. Daarenboven moest hij oorlog voeren in het binnenland.
Toen Maximus, die Gratianus reeds had ten val gebragt, ook Valentinianus II bedreigde, trok Theodosius tegen hem te velde en bragt hem bij Siscia eene beslissende nederlaag toe. In 394 ondernam hij den oorlog tegen Arbogastes, die waarschijnlijk Valentinianus II had doen vermoorden, om Eugenius tot keizer van het Westen te verheffen. Ook Arbogastes werd bij Aquileja geslagen en bezweek kort daarna. Op die wijze werd het geheele Rijk voor de laatste maal onder denzelfden schepter vereenigd. Voorts beijverde zich Theodosius, in het binnenland de Arianen te onderdrukken en een einde te maken aan het Heidendom, weshalve hij in 381 op het concilie te Constantinopel de geloofsbelijdenis van Nicaea uitsluitend geldig deed verklaren en in 302 de Heidensche eeredienst door een edict gestreng verbood. hij overleed te Milaan den 17den Januarij 395. Na zijn dood werd het Rijk onder zijne beide zonen Arcadius en Honorius verdeeld.
Theodosius II of de Jongere, den zoon van Arcadius en Eudoxia en keizer van het OostRomeinsche rijk. Hij werd opvolger van zijn vader in 408 als zevenjarige knaap en bevond zich tot 415 onder voogdijschap van den praefect Anthemius, waarna zijne zuster Pulcheria in zijne plaats tot aan zijn dood het gezag in handen hield; hij zelf bragt zijn tijd door met jagen en andere onnutte bezigheden. Tijdens zijn bewind werd oorlog gevoerd tegen Perzië, en deze eindigde in 422 met een gunstigen vrede. Daarentegen werd het Oost-Romeinsche rijk sedert 441 geweldig geteisterd door de invallen der Hunnen onder Attila, aan wien hij in 447 een aanzienlijk gewest ten zuiden van de Donau moest afstaan en eene jaarlijksche schatting van 5000 pond goud betalen. Voorts maakte hij in 438 den „Theodosianus Codex (zie aldaar)” openbaar. Hij huwde in 423 met Athenaïs, de dochter van den Atheenschen wijsgeer Leontius, die na haren doop den naam erlangde van Eudocia, maar in 444 van hem scheidde en zich naar Jerusalem begaf. Hij overleed in 450.
