Madoera, eene Javaansche residentie welke 67600 zielen telt (1871), bestaat uit het eiland Madoera en de oostwaarts gelegene kleinere eilanden, welke voorheen tot het vorstendom Soemenap behoorden, doch thans regtstreeks onder het beheer van het gouvernement staan. Het eiland Madoera bevat 3 vorstendommen of regentschappen, namelijk Madoera, Pemakassan en Soemenap. Pemakassan wordt thans, evenals de gouvernementslanden op Java, regtstreeks door een Nederlandschen resident bestuurd, doch Madoera en Soemenap hebben nog inlandsche vorsten, wier verhouding tot het gouvernement nagenoeg dezelfde is als die van de Vorsten van Soerakarta en Djocjokarta, terwijl ook aan hen assistent-residenten zijn toegevoegd. Het vorstendom Madoera bevat de afdeelingen Madoera (Bangkälan) en Sampang; de beide andere vorstendommen vormen ieder eene afdeeling.
Het eiland heeft eene oppervlakte van ruim 97 geogr. mijl, bestaat bijna geheel uit kalkgesteente, heeft geene belangrijke rivieren en is niet zeer vruchtbaar. Men telt er omstreeks een half millioen inwoners. De rijst levert er geen voldoenden oogst, om hen te voeden; in dat gebrek wordt hoofdzakelijk voorzien door het verbouwen van Turksche tarwe (djagong). De Madoerézen onderscheiden zich van de Javanen doordat zij ijveriger, maar tevens wraakzuchtiger zijn. Zij houden zich vooral bezig met het delven van steenen, met het branden van kalk, met het bereiden van arengsuiker, van klapper- en katjang-olie, het maken van rotan-matten, mandjes en grof lijnwaad en het vervaardigen van touw, voorts met handel op Java, met het leveren van snijwerk in hout, met de vischvangst, de veeteelt, het winnen van zout, het bereiden van sagueer of palmwijn, vooral ten behoeve der bevolking van Soerabaija, enz. — De straat van Madoera ligt tusschen de zuidkust van dit eiland en de noordkust van Java; zij is verdeeld in de Straat, het Naauw en den Trechter. De eerste is 70 de tweede en derde elk 12 geogr. mijl lang. In den Trechter ligt de Groote Bank van Madoera; het Naauw is gedurende het geheele jaar veilig voor de scheepvaart, en in de Straat heeft men ten zuiden van het Ketapang-eiland een geschikten waterweg.
Madoera is ook de naam der hoofdstad van een evenzoo genoemd district in het Britsch-Indische presidentschap Madras. Zij ligt aan den spoorweg, heeft een aangenaam voorkomen en telt omstreeks 36000 inwoners, die een aanzienlijken katoenhandel drijven. Voorheen was zij de hoofdstad van een magtig koningrijk, en thans ziet men er nog de grootsche bouwvallen van een koninklijk paleis en van een bijzonder heiligen tempel van Siwa. Men vindt er eene karavansera voor pelgrims, die 100 Ned. el lang is; zij werd van grijs graniet opgetrokken, en haar dak rust op 6 rijen zuilen, welke met beeldhouwwerk versierd zijn.
