Inhalatie noemt men de inademing van gas-, stoom- of stofvormige ligchamen. Zij dient zoowel bij algemeene ziekten als vooral bij plaatselijke ongesteldheden van de luchtwegen (strottenhoofd, luchtpijp en longen). Het is namelijk gebleken, dat laatstgemelde ongemeen vatbaar zijn voor de regtstreeksche werking van doelmatige stoffen, terwijl de bedwelming bij het inademen van chloroforme bewijst, dat men gasvormige zelfstandigheden door de longen met groote snelheid aan de aldaar aanwezige, dunwandige bloedvaten kan mededeelen, om ze alzoo met den meesten spoed door het geheele ligchaam te verspreiden. Vroegere pogingen om de inhalatiemethode in te voeren geraakten spoedig in vergetelheid, waaronder die van Thomas Beddoes (1798—1807) in een hospitaal in Engeland.
Ook kamferdampen, in den vorm van cigarettes gebruikt en door Raspail aanbevolen, waren eenigen tijd in den smaak, en men gebruikte den rook van belladonna, stramonium en opium tegen asthma en verkoudheid. — Voorts heeft men inhalatietoestellen, waardoor men vloeistoffen in dampvormigen staat inademt, namelijk een glazen bak met eene lange buis. De bak is met eene vloeistof gevuld en wordt boven eene spirituslamp geplaatst. Weldra kookt het vocht, en de stoom, door de buis een uitweg zoekend, wordt ingeademd. Het meer algemeen gebruik der inhalatie dagteekent echter van 1856, toen Sales-Girons zijne „Thérapeutique respiratoire” invoerde. Deze Fransche geneesheer stichtte op onderscheidene badplaatsen in Frankrijk inhalatiezalen (salles d’aspiration) voor borstlijders. Hier is de lucht vermengd met gassen uit de bronnen, en de zieken moeten er gedurig eenige uren vertoeven. Te Allevard en elders bouwde men zulke zalen met een toestel, waardoor een straal zwavelwater als een stofregen verstuift en een sterken zwaveldamp ontwikkelt. Sales-Girons ging echter verder.
Hij bedacht een middel om geneeskrachtige vloeistoffen tot fijn waterstof te verdeelen en deze door inademing in de longen te brengen, niet alleen natuurlijk bronwater, maar ook zaâmgestelde vloeistoffen, zooals teerwater, zout water, met iodium en chloor vermengde vloeistoffen, bederfwerende, pijnstillende en weekmakende middelen, die door middel van zijn werktuig bij ontsteking van het strottenhoofd en van de luchtpijp, bij croup, ja zelfs bij longtering ingeademd werden. Het eigenaardige van dien toestel is vooral daarin gelegen, dat het de opgeloste geneesmiddelen niet in stoom maar in uiterst kleine waterdeeltjes verandert, en dat elk van die deeltjes iets van het geneesmiddel medesleept. Die verdeeling geschiedt door uit een vat door vrij groote drukking een dunnen waterstraal tegen een vast ligchaam aan te stuwen. Voorts bedachten Mathieu te Parijs en Bergson te Berlijn instrumenten, waarbij de geneeskrachtige vloeistof uit eene naauwe opening door een sterken luchtstroom wordt weggevoerd, — en men geeft hieraan den naam van pulverisateur. Meer algemeen is thans de stoom-inhalatietoestel van Lewin te Berlijn in gebruik. Deze bestaat uit een kleinen stoomketel, door eene spirituslamp verwarmd. Een geelkoperen buis, op den ketel geschroefd, eindigt in eene fijne punt. Eene glazen buis, naar boven in eene haarhuis uitloopend, is met een kleinen arm zoodanig aan de koperen buis vastgehecht, dat zij daarmede een regten hoek maakt, terwijl het andere uiteinde dier glazen buis in een glas met geneeskrachtige vloeistof is gedompeld.
Brengt men nu den met water gevulden ketel aan het koken, dan ontwijkt de stoom door de koperen buis en sleept de vloeistof, uit het capillaire uiteinde der glazen buis vloeijend, in fijne stofjes met zich mede. Op dergelijke wijze werkt ook een zeer doelmatige toestel van dr. Siegle te Stuttgart. lntusschen kan men ook van de bekende rafraîchisseurs gebruik maken. Bij het bezigen van al die toestellen is de lijder op gepasten afstand van dien nevelstroom gezeten, om met diepe teugen de geneeskrachtige deeltjes in te ademen. Hij houdt zich 12 of 15 minuten daarmede bezig, en de kunstbewerking kan dagelijks eenige malen herhaald worden. Ook haalt men den fijnen damp wel eens met eene buis naar zich toe. Het gebied, waarop met goed gevolg de inhalatie wordt toegepast, strekt zich uit van de benedenzijde der stembanden door de luchtpijp omlaag tot aan de longblaasjes. Eene gunstige werking van inhalatie heeft men vooral bespeurd bij het opgeven van bloed uit de longen; men heeft namelijk de vloeistof met ijzerchloride, tannine, aluin en andere bloedstelpende zelfstandigheden vermengd.
Ook acute verkoudheden wijken bij het aanwenden der inhalatie van waterdamp, melk, lindebloesemthee en olieachtige emulsiën. Chronische ontsteking der slijmvliezen genezen na eene langere inhalatie van die stoffen of van eene oplossing van keukenzout of salmiak. Bij hevig hoesten, bij kinkhoest en asthma vindt men baat bij de inademing van opium, extract van bilsenkruid, water van bittere amandelen enz. Zweeren in de luchtpijp vereischen de inhalatie eener oplossing van helschen steen, en eene overvloedige afscheiding van slijm in de luchtpijp bestrijdt men met eene oplossing van zinkvitriool, alsmede met het inhaléren van terpentijnolie. Eindelijk worden chloorzuur kali, kalkwater, carbolzuur en melkzuur tegen croup en diphtheritis aangewend. Bij de hoeveelheid dier middelen moet naauwkeurig acht gegeven worden op de prikkelbaarheid van het slijmvlies der luchtpijp. Ook vergete men niet, dat een stoomtoestel de dubbele hoeveelheid vereischt van een verstuivingstoestel.
Minder gunstig slaagden de proeven omtrent het inademen van eene reeks van zelfstandigheden en gassoorten, waarvan men eene ongemeene geneeskracht verwachtte. Men dacht bijvoorbeeld, dat de inademing van koolzuur verzachtend zou werken op de geprikkelde zenuwen der ademhalingsorganen. Hierin echter had men zich vergist. Evenmin voldeed de inhalatie van dampen, welke zich bij de bereiding van lichtgas ontwikkelen, bij kinkhoest. Daarentegen meent men op aanbeveling van Lender te Berlijn („Das unreine Blut und seine Reiniging durch negativ-elektrische Sauerstoff oder Ozon”, 2de druk, 1870) in ozon een middel te bezitten, hetwelk men door inhalatie met goed gevolg kan aanwenden tegen ziekten van het bloed, tegen jicht en rheumatismus. Hieromtrent heeft men echter nog geene volkomene zekerheid. Daarentegen heeft de inhalatie van zaâmgeperste of verdunde lucht hoogst gunstige gevolgen voor borstlijders.
De hiertoe gebezigde toestel bestaat in een ronden, van boven open metalen bak, die gedeeltelijk met water is gevuld en waarin men een tweeden bak, van denzelfden vorm maar iets minder wijd, laat vallen met den bodem naar boven. In dezen tweeden bak is lucht, die men kan zamenpersen door gewigten op den naar boven gekeerden bodem te leggen. In dien bodem of even daar beneden is eene opening, waarop eene met eene kraan geslotene buis luchtdigt is vastgeschroefd, waaruit de lijder de zaâmgeperste luchtteugen kan halen. Door slechts weinig lucht in het tweede vat te laten en dan het water uit het eerste te laten wegvloeijen, kan men daarentegen de lucht ijler maken. Het aanwenden van dezen toestel door dr. A. Sannes te Rotterdam heeft uitstekende uitkomsten opgeleverd.
