Winkler Prins

Anthony Winkler Prins (1870)

Gepubliceerd op 08-08-2018

Holbach

betekenis & definitie

(Paul Heinrich Dietrich, baron von), een Fransch wijsgeer der 18de eeuw, een zoon van bemiddelde ouders, geboren te Heidelsheim in de Beijersche Pfalz omstreeks het jaar 1723, kwam reeds op jeugdigen leeftijd te Parijs en bleef er tot aan zijn dood op den 21sten Junij 1789. Hij wordt door zijne tjjdgenooten geprezen als een uitstekend huisvader, een getrouw vriend en een weldoener der armen. Aan zijne tafel ontving hij de schranderste mannen en beroemdste schrijvers zijner eeuw, Condorcet, Diderot, Duclos, Helvétius, Raynal, Rousseau, Buffon enz. Hij zelf was een uitstekend schrijver, die uitgebreide kennis aan groote scherpzinnigheid paarde.

Met inspanning werkte hij voor de verspreiding der natuurlijke godsdienst en zedeleer, terwijl hij het Christendom en in het algemeen ieder bepaald godsdienststelsel bestreed. Aanvankelijk vertaalde hij eene reeks van natuurkundige werken uit het Duitsch. Toen voorts in 1759 Boulanger, een talentvol en jeugdig ingenieur, door den dood werd weggerukt, bewerkte hij diens nagelaten handschriften en gaf ze in het licht. Hij voegde er echter veel van zich zelven bij, zooals „Le christianisme dévoilé (1767)”, een zeer merkwaardig boek, en „Examen critique de la vie et des ouvrages de Saint-Paul (1770)”. Daarop volgden: „La contagion sacrée (1767)”, — „De l’imposture sacerdotale (1767)”, — „Lettres à Eugénie ou préservatif contre les préjugés (1768)”, — „Les prêtres démasqués (1768)”, — en „L’esprit du Judaisme (1770)”, waarin de tegenstrijdigheden des Bijbels in het licht gesteld en de godsdiensten als voortbrengselen van zelfzuchtig priesterbedrog beschouwd worden. Gedeeltelijk waren deze geschriften omwerkingen van boeken der Engelsche deïsten. Daartoe behoort ook zijn „Ecce Homo. Histoire critique de Jésus-Christ, ou analyse raisonnée des évangiles (1770)”.

In 1770 verscheen ook zijn „Système de la nature”, dat als zijn hoofdwerk wordt aangemerkt. Hij gaf daarvan een uittreksel onder den titel: „Le bon sens ou idées naturelles opposées aux surnaturelles (1772)”. In eene reeks van latere geschriften zocht hij te bewijzen, dat de godsdienst voor de zedelijkheid en het hierop rustend volksgeluk zeer goed gemist kan worden, ja, daarvoor schadelijk is. Hiertoe behooren: „Essai sur les préjugés (1770)”, — „La politique naturelle (1773, 2 dln)”, — „Système social (1773, 2 dln)”, — „L’éthocratie ou le gouvernement fondé sur la morale (1776)”, — en „La morale universelle (1776)”. Al die geschriften verschenen gedeeltelijk zonder naam des schrijvers, gedeeltelijk onder dien van overleden personen en gedeeltelijk als vertalingen uit het Engelsch. Holbach stond in groot aanzien bij Catharina II van Rusland, die hem over in te voeren wetten raadpleegde.

< >