Haydn (Joseph), een beroemd componist, geboren te Rohrau op de grenzen van Oostenrijk en Hongarije den 31sten Maart 1731, was de zoon van een armen harpspeler. Een onderwijzer te Hamburg nam hem als vijfjarigen knaap op zijne school en leerde hem lezen, schrijven en muziek. Hier vond hem 3 jaar later de Keizerlijke kapélmeester von Reuter en nam hem op onder de koorknapen in de St. Stephanus-kerk te Weenen.
Reeds op 11-jarigen leeftijd waagde zich Haydn aan het vervaardigen van 16-stemmige compositiën, doch tegelijk met zijne fraaije sopraanstem verloor hij op 16-jarigen leeftijd zijne betrekking. Nu gaf hij les, speelde in het orkest en studeerde vlijtig. Zijne stoffelijke omstandigheden bleven echter ongunstig, totdat eene dame, aan wie hij les gaf, behoorlijk in zijn onderhoud voorzag. Toen deze echter Weenen verliet, was hij wederom aan behoefte ter prooi. In dien tijd kwam hij in kennis met Porpora, wien hij bij de zanglessen accompagneerde, terwijl hij hem allerlei geringe diensten bewees, om daarentegen van dien kunstenaar onderwijs te ontvangen in het gezang, de compositie en het Italiaansch. Later vond hij een beschermer in een friseur in eene der voorsteden, niet wiens dochter hij vervolgens eene zeer rampspoedige echtverbindtenis sloot. — Hij had den ouderdom van 18 jaar bereikt, toen hij zijn eerste kwartet componeerde, hetwelk grooten bijval vond. De baron von Fürnberg verleende hem gastvrijheid, en weldra werd hij organist in de kerk der Carmelieten te Weenen. Op verzoek van den tooneelspeler Kurz componeerde hij de opera „Der hinkende Teufel”, werd in 1759 muziekdirecteur bij graaf Morzin, en kwam in 1760 aan het hoofd der kapél van prins Esterhazy.
Hier vervaardigde hij zijne voortreffelijke symphoniën en het meerendeel zijner fraaije kwartetten, voorts de „Sieben Worte des Erlösers am Kreuze”. Eerst na het overlijden van genoemden prins kwam hij tot het besef van zijne kracht. Met den vioolspeler Salomon begaf hij zich in 1791 naar Londen, waar hij groote toejuiching vond, en herhaalde in 1793 den togt derwaarts. De universiteit te Oxford benoemde hem tot doctor in de muziek, en uit Engeland verspreidde zijn roem zich over zijn vaderland. Nadat hij in 1794 uit Engeland was teruggekeerd, kocht hij in eene der voorsteden van Weenen een huisje met een kleinen tuin. Hier componeerde hij „Die Schöpfung” en „Die Jahreszeiten”. In eerstgenoemd stuk gloeit jeugdig vuur, hoewel hij reeds den 65-jarigen ouderdom bereikt had, en het tweede, zijn laatste werk, voltooide hij in 11 maanden. Groot is het aantal door hem geleverde muziekstukken, namelijk 118 symphoniën, 83 kwartetten, 24 trio’s, 19 opera’s, 5 oratoria, 163 stukken voor bariton, 24 concerten voor verschillende instrumenten, 15 missen, 44 sonaten, 365 zangwijzen met accompagnement voor oudSchotsche liederen enz.
Haydn onderscheidde zich door zijne verbazende magt over de instrumentale muziek en door de verrassende scheppingskracht van zijn geest. In 1808 sloot de vereeniging van muziekliefhebbers hare winterconcerten met eene schitterende opvoering der „Schepping”, welke hij als genoodigde bijwoonde. De ontvangst, die hem aldaar ten deel viel, maakte op den grijsaard, onder den last der jaren gebogen, een diepen indruk; maar nog dieper trof hem de uitvoering van zijn eigen werk, en bij de verhevene passage „Daar zij licht!” gevoelde hij zich zóó geschokt door de magt der toonen, dat tranen hem langs de wangen stroomden en hij met naar den hemel uitgestrekte armen uitriep: „Niet van mij, maar van daar komt alles!” Hij overleed te Weenen den 31sten Mei 1809. — Zijn broeder Johann Michaël werd desgelijks als koorknaap in de kerk van St. Stephanus te Weenen geplaatst en ontving grondig onderwijs in de muziek. Reeds vroeg was hij een uitstekend componist en organist, en zag zich in 1763 benoemd tot muziekdirecteur bij den bisschop van Groszwardein en 5 jaar later bij den aartsbisschop van Salzburg. Hij bleef in die betrekking werkzaam tot aan zijn dood op den 6den Augustus 1806 en schreef uitmuntende kerkmuziek.
