Winkler Prins

Anthony Winkler Prins (1870)

Gepubliceerd op 07-08-2018

Gevel

betekenis & definitie

Gevel of fronton noemt men dat gedeelte van de smalle zijden van een langwerpig vierkant gebouw, hetwelk door het dak is begrensd, zoodat het een gelijkbeenigen driehoek vormt, hoewel men den geheelen voor-alsmede den geheelen achtermuur ook wel met den naam van gevel bestempelt, terwijl men tevens van zijgevels spreekt. Gevelhuizen zijn zoodanige die een gevel in het front hebben. De gevels der Ouden waren zeer laag. Het gevelveld moest volgens Vilruvius slechts 1/3de van zijne breedte tot hoogte hebben.

De Grieken en Romeinen versierden hunne tempels met gevels, en het eerste woonhuis met een gevel werd gebouwd door Julius Caesar. Was het gevelveld groot, dan voorzag men het van standbeelden. Opschriften of vensters in de gevels, zoo als in lateren tijd, zoekt men bij de Ouden te vergeefs. De meestberoemde gevels (tympana) waren die van het Parthenon te Athene, van wiens standbeelden nog een en ander is bewaard gebleven. In den laatsten tijd van het Romeinsche keizerrijk werden de gevels steiler en verhieven zich op eene onbehagelijke wijze op balken en zuilen. Men dacht er niet aan, dat de stompe bovenhoek van den gevel evenredig moest wezen aan de dikte en hoogte der zuilen en balken. Bij de opkomst van den bouw der gewelven verdween de antieke gevel meer en meer, vooral in de Byzantijnsche bouwkunst, waar hij door den boog vervangen werd.

In het Westen bleef de antieke gevel nog lang in den smaak vooral in de Romaansche landen (Frankrijk en Italië), terwijl hij in Duitschland en ons Vaderland in de 11de eeuw eerst regthoekig en vervolgens scherphoekig werd, hoewel er ook Fransche en Engelsche kerken in spitsboogstijl gevonden worden met regthoekige gevels. De gevel in den spitsboogstijl drukt geheel iets anders uit dan de antieke Grieksche. Deze laatste is door eene lijst gebroken; de eerste echter verheft zich onafgebroken tot den top. Trapgevels zijn van veel lateren tijd. De modern-classieke bouwkunst heeft ook boven deuren en vensters geveltjes aangebragt van zeer verschillende en wel eens zeer smakelooze vormen. Intusschen komt men meer en meer terug van de kwade gewoonte, om deuren en vensters te versieren ten koste van de harmonie van het geheel.