Gama (Vasco da), een Portugeesch ontdekkingsreiziger, heeft door zijne togten een beroemden naam verworven. In de 2de helft der 15de eeuw was vóór hem reeds Diaz tot een 60-tal geogr. mijl aan de andere zijde van de Kaap de Goede Hoop doorgedrongen, terwijl andere vaartuigen uit Portugal, in Abessinië uitgerust, de zuidelijke kust van Arabië bezochten; maar nog altijd ontbrak het verband tusschen deze ontdekkingen. Overtuigd dat door zoodanig verband een zeeweg naar Indië zou gevonden worden, rustte Emmanuël de Groote, koning van Portugal, 4 schepen uit met 160 soldaten en matrozen, en vertrouwde het opperbevel toe aan Gama, die, geboren omstreeks 1469 te Sines, eene kleine zeestad der Portugésche provincie Alemtejo, zich reeds grooten roem had verworven door zijne stoutmoedigheid en beradenheid. De kleine vloot verliet Lissabon den 9den Julij 1497 en bereikte eerst den l0den November de Tafelbaai , waar zij eenige dagen voor anker bleef.
Den 20sten daaraanvolgende zeilde Gama om de zuidpunt van Afrika en rigtte koers naar het noordoosten, nadat het hem gelukt was, zijne manschappen gerust te stellen. Hij vergat de groote bezwaren van zijn togt, toen eindelijk gunstiger winden hem voortstuwden naar Sofala, waarin hij het oude Ophir meende te vinden, terwijl hij er voorts halfbeschaafde menschen ontmoette, die handelsbetrekkingen onderhielden met Azië en Arabisch spraken. In het begin van 1498 bereikte de vloot Mozambique en vervolgens Mombaza aan de kust van Zanzibar. De daar aanwezige Mooren herkenden weldra de Portugézen als hetzelfde volk, dat sedert jaren aan de noordkust van Afrika een hardnekkigen oorlog voerde tegen de Mohammedanen. Zij hitsten de vorsten des lands tegen de vreemdelingen op, die meermalen in groot gevaar verkeerden, terwijl het hun eerst te Melinda (3° Z. B.) gelukte, vriendschappelijke betrekkingen aan te knoopen en een loods uit Goezerate aan boord te krijgen. Onder de leiding van dezen bereikte Gama den 2Osten Mei Calcutta aan de kust van Malabar, eene bloeijende stad en het middelpunt van den handel met de oostkust van Afrika, Arabië, de Perzische Golf en Vóór-Indië. Ook hier kwamen de Mooren tegen de Portugézen in verzet. Niettemin gelukte het Gama, het opperhoofd des lands ontzag in te boezemen.
Te vreden met zijne ontdekkingen, aanvaardde Gama den terugtogt, vertoefde in onderscheidene reeds vroeger door hem bezochte havens, en kwam in 1499 te Lissabon voor anker, waar hem talrijke eerbewijzen, titels en inkomsten ten deel vielen. Koning Emanuël zond aanstonds onder Pedro Alvarez Cabral een eskader naar Indië, om er Portugésche volkplantingen te stichten. Dit gelukte slechts op enkele plaatsen; te Calcutta werden zelfs 40 achtergebleven Portugézen vermoord. Om zich daarover te wreken en tevens om zich van den zeehandel op Indië meester te maken en hierdoor aan Lissabon groote voordeelen te verschaften, bragt de Koning een nieuw eskader van ‘20 schepen in gereedheid, en benoemde Gama tot opperbevelhebber. Deze vertrok in 1502, bereikte voorspoedig de oostkust van Afrika, stichtte er de Portugésche koloniën Mozambique en Sofala, stevende naar Travancore, veroverde of vernielde alle schepen, die aan den gebieder van Calcutta toebehoorden en dwong dezen door het bombardement zijner hoofdstad en door het verbranden zijner oorlogsvloot van 29 schepen tot het sluiten van den vrede en tot het verleenen van schadeloosstelling. Dit feit boezemde ontzag in voor de Portugézen en gaf tevens aanleiding tot voordeelige verbindtenissen met inlandsche vorsten. Gama maakte voorts zooveel spoed, dat hij zich reeds den 20sten December 1603 met 13 rijkbeladene schepen weder in Portugal bevond. Terwijl hij voorts in zijn vaderland, de welverdiende rust genoot, regeerden achtervolgens 5 onderkoningen over de Portugésche bezittingen in Indië.
De laatste van deze, Eduard de Menezes, ondervond daarbij zooveel tegenspoed, dat Koning Joao III het besluit nam, om Gama wederom derwaarts te zenden. Bereidvaardig ondernam deze dien togt. Hij verliet in 1524 Portugal met 14 schepen, legde de gewone beradenheid aan den dag en herstelde het aanzien der Portugézen in Indië. Te midden van zijne gewigtige werkzaamheden echter overleed hij te Coehin den 24sten December 1524. Zijn stoffelijk overschot werd naar Portugal gevoerd en aldaar plegtig ter aarde besteld. Zoowel door zijne belangrijke ontdekkingen, als door zijn heldhaftig, edel en godsdienstig karakter behoort hij tot de merkwaardigste mannen van zijn tijd.
