Colenso (John William), een vrijzinnig geestelijke der Engelsche Staatskerk, werd geboren in 1814 in Cornwall, studeerde te Cambridge, legde er zich vooral toe op de wiskunde, zoodat hij vervolgens leerboeken voor algebra en cijferkunde schreef, en werd in 1846 tot godsdienstleeraar in Norfolk benoemd. Hij gaf nu zijne „Dorpsredenen (Village sermons 1853)” uit en vertrok daarna als bisschop naar Natal in Zuid-Afrika. Zijne bevindingen aldaar beschreef hij in zijn boek „Ten weeks in Natal (1855”). Hij wijdde er zich met ijver aan zijne taak en legde zich toe op de taal der Zoeloe-Kaffers, zoodat hij weldra eene spraakkunst en een woordenboek daarvan in gereedheid had en het Engelsche „Prayerbook” benevens den Bijbel daarin kon overzetten en doen drukken.
Een schrijven van Colenso aan den aartsbisschop van Canterbury, waarin hij het af keurde, dat de Kaffers, in veelwijverij levende, verpligt waren om bij het ontvangen van den doop alle vrouwen op één na te verstooten, verwekte in Engeland groote ergernis, en deze klom, toen hij in zijne nieuwe vertaling van den „Brief van Paulus aan de Romeinen” den eeuwigen duur der helsche straffen loochende en de verwachting openbaarde, dat ook de Heidenen zalig konden worden. Nog geweldiger opschudding veroorzaakte hij door zijne critische uitgave van „De 5 boeken van Mozes en dat van Jozua”, waarin hij zwarigheden opperde tegen de geloofwaardigheid der Bijbelsche oirkonden. Colenso moest naar Engeland terugkeeren om zich te verantwoorden; inmiddels kwamen de geestelijken der Engelsch-Afrikaansche kerk bijeen tot eene synode, die hem vervallen verklaarde van zijn bisschoppelijk ambt, doch Colenso weigerde, daarvan afstand te doen, zich beroepende op de hoogere kerkelijke besturen in Engeland. Daar wilde de behoudende partij hem op eene voorbeeldige wijze voor zijne vermetelheid straffen, doch de vrijzinnige partij legde daaraan zoovele zwarigheden in den weg, dat de geheele zaak hangende bleef.
