Onder ontginnen verstaan we het voor de cultuur geschikt maken van gronden, die tot op dat ogenblik daarvoor niet geschikt waren. Dat betreft dus in de meeste gevallen de zogenaamde woeste gronden (heide, hoogveen, zandverstuivingen en duinen). In heel veel gevallen, vooral ook in Nederland, geschiedt die ontginning door de boeren, die rond de te ontginnen streek leven en jaar na jaar een stukje heide bij hun gronden voegen. Vooral als er systeem in deze wijze van ontginning is, d.w.z. als men van te voren de afwatering en de wegenaanleg heeft vastgesteld, is er veel voor deze methode te zeggen, daar in dit geval de kosten van de ontginning en van de eerste jaren na de ontginning, op het reeds bestaande bedrijf drukken.
Wanneer de ontginning in het groot geschiedt, met hulp van de Nederlandse Heidemaatschappij bijv., dan moet de ontginnende maatschappij zeer kapitaalkrachtig zijn, want de eerste jaren brengen die gronden niets op en daarna is dé opbrengst nog maar zeer gering.
De ontginning heeft een bizonder grote vlucht genomen na de invoering van de kunstmest.
De eerste woeste grond, die tot ontginning werd gebracht, was het hoogveen. De behoefte aan brandstoffen was hier de eerste aanleiding. Eerst groef men een kanalenstelsel voor den afvoer en voor de afwatering; men wierp daarna de bovenste laag van den grond terzijde en begon met het turfsteken. Als nu alle turf gestoken is, werpt men dien bovensten grond op de vrijgekomen zandlaag, waarmede hij wordt vermengd. Men heeft dan een uitstekenden bouwgrond (wat men in het Noorden grond” noemt) vooral voor aardappelen, rogge en haver.
De heideontginning dateert uit het laatst der vorige eeuw. Gewoonlijk begint men met er weidegronden van te maken, als de heide ten minste laag genoeg ligt. Hoge heide wordt zeer vaak bebost, om ze dan later, als er voldoende humus gevormd is, in bouwland om te zetten. Ook zandverstuivingen worden, evenals duinen, bebost, om ze vast te leggen.
