„Wat de Nijl is voor Egypte, dat is de Ganges voor Hindoestan”, zegt men veelal. Helemaal juist is dit gezegde overigens niet.
Ook zonder den Ganges zou Hindoestan wel bewoonbaar zijn en zo vruchtbaar als het slib van den Nijl is ’t slib van den Ganges niet. De oorsprong van den Ganges ligt in de Himalaya, het reusachtige gebergte, waarvan we later nog wel meer zullen vertellen; daar begint hij zijn bijna 2500 K.M. langen loop.2500 K.M., stel je dat eens voor; bijna tien keer de afstand Groningen-Maastricht! In zijn bovenloop is de Ganges een echte bergrivier, die met donderend geweld door kloven stroomt en met talloze watervallen zijn weg naar de vlakte zoekt, de vlakte, die hij voor het grootste deel met zijn eigen materiaal heeft opgebouwd. Steeds breder wordt de stroom, bij de heilige stad Benares is hij al bijna een halven kilometer breed en een paar honderd kilometer verder stroomafwaarts zelfs anderhalven kilometer.
Dan gaat de rivier zich vertakken, om met verschillende monden uit te stromen in de golf van Bengalen. Het gebied tussen die monden is één groot moeras (de Sundarbans), waar tropische planten zonder tal, wilde dieren, muskieten en andere insecten, en vele andere levende wezens den harden en woesten strijd om het bestaan uitvechten. De mens heeft hier nog niet ingegrepen, die woont enkel nog in Calcutta, de grote havenstad aan de meest westelijke monding.
Hier worden de goederen opgeslagen of overgeladen in of uit kleine rivierstomertjes, die slechts weinig diepgang mogen hebben, want hoe breed de Ganges ook is, hij is erg ondiep.
Als je even nadenkt, is dat ook makkelijk te begrijpen. De ondiepte is weer een gevolg van de breedte.
De Ganges moet een zekere hoeveelheid water transporteren. Hoe breder nu de bedding is, hoe ondieper de stroom behoeft te zijn en hoe geringer de stroomsnelheid. Was daarentegen de bedding zeer smal, zoals b.v. in ’t gebergte, dan schuurt dezelfde hoeveelheid water met het door haar meegevoerde materiaal een diepere bedding uit, vooral ook, omdat de stroomsnelheid hier veel groter moet zijn, om in hetzelfde tijdsverloop die hoeveelheid water te doen passeren.
In September heeft de rivier het meeste water en is ze tot dicht aan den voet van het gebergte bevaarbaar. In den bovenloop heeft men ook een meer dan 1300 K.M. lang kanaal aangelegd, eensdeels voor de scheepvaart, maar vooral ook voor de bevloeiïng van de vlakte.
De Ganges is de heilige rivier van de Hindoes, vandaar dan ook dat er vele bedevaartplaatsen langs zijn oevers liggen. Benares is een van de bekendste. Duizenden pelgrims trekken er jaarlijks heen, om de tempels en de relikwieën te bezoeken en om te baden in den groten stroom, waaraan, naar ze allen hopen, later, als ze gestorven zijn, hun as zal worden toevertrouwd — zie ook: Relieken.
Het bed van den Ganges heeft zich in den loop der eeuwen herhaaldelijk verplaatst, en bloeiende steden, die eens aan zijn oevers lagen, zijn nu vervallen en liggen temidden van akkers en moerassen.
