Dit bekende woord is afgeleid van het Latijnse dare, dat geven betekent; datum betekent gegeven. Je weet natuurlijk, dat men in het spraakgebruik met datum een bepaalden dag bedoelt.
Vraagt men; „welken datum hebben we vandaag?”, dan wil men weten, de hoeveelste dag van de maand het is.Hoe kreeg het woord datum deze betekenis? In vroeger tijd werd op stukken, die door de rechterlijke macht werden uitgegeven, vóór de opgave van den dag het woord „datum” gezet, b.v. datum i Augustus 1570 en dit betekende dus: gegeven op den eersten Augustus 1570.
Later kreeg de tijdaanduiding, d.i. d e dag zelf, den naam van datum. Men vindt dit woord in dato ook; dat wordt veel gebruikt, b.v. drie dagen na dato = drie dagen na dagtekening. Het werkwoord dateren betekent dus datum geven, dagtekenen of den tijd vermelden.
Wellicht heb je het woord „datumgrens” ook wel eens gelezen. Zo’n grens is een denkbeeldige lijn op de aarde,overeenkomende met den meridiaan van 180° van Greenwich — zie ook:
Breedte. Je weet al, dat men, van het Westen naar het Oosten reizende, de klok telkens moet vooruitzetten, omdat de aarde van West naar Oost draait (en dan de zon — schijnbaar — in het Oosten opgaat). Wanneer het in Greenwich 12 uur ’s middags is en de zon in het Zuiden staat, dan is zij in Batavia, dat 107° Oostelijker ligt, reeds meer dan één uur onder den Westelijken horizon verdwenen (half acht ’s avonds) en staat zij in New York ± 8o° Westelijk van Amsterdam, ongeveer in het Oosten aan den horizon (zeven uur ’s morgens). Voor eiken meridiaan, dien men op reis passeert, moet men de klok 4 minuten voor- of achteruit zetten, al naar gelang men zich in Oostelijke of Westelijke richting verplaatst.
Wanneer nu twee reizigers van Londen uit een reis om de wereld maken, beginnende op I Mei 's morgens, maar in tegenovergestelde richting en beiden bereiken op hetzelfde ogenblik den i8osten meridiaan van Greenwich, dan heeft de reiziger, die in Oostelijke richting reisde, zijn klok 180 X 4 minuten = 720 minuten = 12 uur vooruitgezet en de andere, die den Westelijken weg volgde, heeft zijn uurwerk 12 uur achteruitgezet. Ze verschillen dus 24 uur of een gehelen dag met elkaar. Heeft de eerstgenoemde den weg volgens zijn klok in 30 ½ dag afgelegd, dan heeft de andere er slechts 29 ½ dag over gedaan. In werkelijkheid hebben beiden er natuurlijk 30 X 24 uur over gedaan.
De een, die eiken dag ’s morgens een blad van zijn kalender heeft afgescheurd, stelt vast, dat zij elkander op 31 Mei ontmoeten, maar de andere, die zijn tijdrekening op dezelfde wijze bijgehouden heeft, beweert, dat het de 30ste is. Wie heeft nu gelijk? Wel, als ze zich ten Oosten van de datumgrens bevinden, de eerste; in het tegenovergestelde geval natuurlijk de laatste. De zeeman, die over den Stillen Oceaan van Oost naar West vaart, moet dus bij het passeren van de datumgrens gedurende twee achtereenvolgende dagen denzelfden datum schrijven en hij, die van West naar Oost stevent, moet één dag overslaan.
