’n Doodgewoon ding, dat ieder kent en eet, in ons land bijna iederen dag. Er zijn gezinnen genoeg, waar men zich welhaast geen maaltijd kan denken zonder aardappelen op tafel: in den winter de mooi gele, kruimige Blauwen, Bonten, of Eigenheimers, om maar een paar van de bekendste soorten te noemen; in het voorjaar, als de winteraardappelen slecht beginnen te worden, de prachtig witte Malta’s, die o.a. van het eiland Malta worden aangevoerd en in den zomer, Mei-Juni-Juli, de nieuwe aardappeltjes of muizen, die zo heerlijk smaken met botersaus bij jonge groenten of bloemkool.
Toch is er een tijd geweest, dat de mensen het zonder aardappelen moesten stellen; dat zelfs niemand wist, dat ze bestonden. Oorspronkelijk is de aardappel afkomstig uit Chili, waar hij ook nu nog veel in het wild voorkomt. Toen de Spanjaarden in 1535 Peru en Chili veroverden, brachten zij de eerste aardappelen naar Europa. Van Spanje kwam de aardappel naar Italië, waar hij in 1588 reeds vrij algemeen werd verbouwd; in 1584 werd hij uit Virginië in Engeland ingevoerd. Aan ’t einde van de 16e eeuw was de aardappel reeds in verschillende landen van Europa bekend, doch hij werd eerst tot hoofdvoedsel na de jaren 1740 en 1772, toen hongersnood Europa teisterde.
De Franse scheikundige Parmentier heeft er veel toe bijgedragen om den aardappel in Frankrijk populair te maken.
Toen in 1769 ook in Frankrijk grote hongersnood heerste, noemde hij in een geschrift, dat hij uitgaf, den aardappel den besten plaatsvervanger voor het brood, dat bijna niet meer te krijgen was. Er wordt van hem verteld, dat hij op een originele manier den afkeer van de mensen om aardappelen te eten, wist te overwinnen. Hij liet een stuk land met aardappelen bepoten en zette er een bord bij, waarop geschreven stond, dat het streng verboden was, aardappelen van dezen akker weg te nemen, daar deze voor de tafel van den koning waren bestemd. En de mensen, die steeds bang waren geweest, dat de aardappelen vergiftig zouden zijn en ze daarom niet wilden eten, werden nu toch nieuwsgierig: ze konden haast niet laten, die heerlijke „koningsknollen” ook eens te proeven. In den nacht werden van Parmentier’s akker verscheidene zakken aardappelen stilletjes weggenomen... de mensen kookten ze en vonden ze heerlijk, zodat het niet lang duurde of de aardappel was ook in Frankrijk een volksvoedsel geworden, zoals hij thans nog is.
Behalve voor de consumptie worden de aardappelen ook nog voor de industrie gebruikt. De fabricage van aardappelmeel is een van de bloeiendste industrieën van ons land: de aardappelmeelfabrieken vindt men vooral in de provincie Groningen.
Hoe wordt aardappelmeel gemaakt?
Betrekkelijk eenvoudig: in wastrommels worden de aardappelen — zandaardappelen zijn hiervoor ’t meest geschikt — grondig van buiten gereinigd en daarna machinaal fijn gemaakt. De aardappelbrij wordt nu op zeven opgevangen, waarin het zetmeel (aardappelmeel) door watertoevoer en het bewerken van de massa door draaiende borstels uitgewassen wordt. Het waswater, waarin het zetmeel zit, wordt in goten opgevangen, waarin zich de zetmeelkorrels afzetten, meest in brokken, die... „stijfsel” worden genoemd. Wist je het, dat „stijfsel” van aardappelen wordt gemaakt?
Een deel van deze „stijfsel” wordt fijngemalen en heet dan aardappelmeel.
Het product, dat op de zeven achterblijft, heet pulp en wordt als veevoeder gebruikt.
Het aardappelmeel wordt veel uitgevoerd naar andere landen, o.a. voor de textielnijverheid, waarbij het gebruikt wordt om katoenen stoffen te versterken. Wrijf maar een heel nieuwen zakdoek, die nog niet gewassen is, tussen je vingers: tien tegen één, dat de „pap” eruit stuift.
En nu weet je ook, waarom de huisvrouw soms met een bedenkelijk gezicht een stuk katoen, dat zij wil kopen, tussen de vingers wrijft: zit er véél „pap” in, dan is de kwaliteit gewoonlijk niet al te goed.
Wat wordt er nog meer gemaakt van aardappelen? Door het koken van het zetmeel met toevoeging van verschillende zuren verkrijgt men aardappelstroop, die als „blanke stroop” door banketbakkers en in jam, bonbons enz. wordt gebruikt. Door toevoeging van een weinig rietmelasse — een product van rietsuiker — wordt een zgn. keukenstroop gemaakt. En tenslotte komt bij die stroopbereiding nog een ander product vrij, n.l. de dextrine, die als plakmiddel wordt gebruikt.
