Zoeaven, eigenlijk Zoeawas, oorspronkelijk een stam der Kabylen in Pet Dsjoerdsjoeragebergte van het Algerijnsche departement Constantine, die den naam had van zeer dapper te 'zijn en de Barbarijsche vorsten langen tijd in hunne oorlogen hulp verleende, waardoor de naam Z. in Noord-Afrika de beteekenis kreeg van gehuurd krijgsvolk. Na de verovering van Algerië door de Franschen vormde generaal Clausel een regiment inlandsch voetvolk, waaraan hij den naam Z. gaf; men liet het de schilderachtige, met het oog op klimaat en terreingesteldheid zeer doelmatige Turksche kleederdracht behouden.
Weldra werden er ook Fransche vrijwilligers bij ingedeeld en in 1833 telde het regiment Z. nog slechts twee compagnieën inlanders. Bij het optreden van Abd-ei-Kader deserteerden de meeste inlandsche Z. en van 1839 af werden uitsluitend Franschen bij dit Regiment ingedeeld, terwijl de Inlanders bij de in 1842 door Bugeaud opgerichte regimenten tirailleurs (Turko’s) geplaatst werden. Tegenwoordig zijn er in Algerië verscheidene regimenten Z.Onder den naam „Pauselijke Zouaven’’ is vooral in Frankrijk, België en Nederland bekend eene afdeeling van vrijwilligers, die omstreeks 1860 gehoor gaven aan den oproep van generaal Lamoricière. Deze vormde op bevel van Paus Pius IX, en op raad van Napoleon III een leger van vrijwilligers, om het tijdelijk gebied van den Paus, dat door het uitbreken der revolutie in Italië in groot gevaar verkeerde, te verdedigen. Vooral Nederlanders gaven aan dezen oproep gehoor; zij kwamen op ten getale van 2600. De Z., vereenigd met de overige pauselijke troepen, leverden belangrijke gevechten bij Castelfidardo en Aneona, waar zij beide keeren werden verslagen, en te Mentana, waar zij met een kleine troepenmacht een schitterende overwinning behaalden (3 Nov. 1867) op het 5 maal sterkere leger van Garibaldi. Onder de Nederlandsche Z. is vooral bekend Piet de Jong uit Lutjebroek in Noord-Holland, die te Monte Libretti door de Garibaldisten met dolk- en bajonetsteken werd vermoord, nadat hij er eerst 14 met den kolf van zijn geweer had neergeslagen, en toen van vermoeienis ineenzonk.
