de hoofdstad van het peloponnesische landschap Lacedaemon of Laconië. De door de Doriërs onmiddellijk na hun intocht in het land gestichte stad had tot aan de heerschappij van den tiran Nabis (sedert 207 v.
Chr.) geen vestingmuren, doch bestond uit vier naast elkaar gelegen open plaatsen, die door een godsdienstigen band verbonden waren en een gemeenschappelijk marktplein (agora) hadden, waarop zich het raadhuis, verschillende ambtsgebouwen, enkele heiligdommen en een (z.g. perzische) hal bevonden. De z.g. acropolis was geen burcht, doch een met tempels bezette heuvel. De geheele omvang van S. bedroeg later ongeveer 9 km. De stad, sedert den byzant. tijd Lacedaemonia genoemd, hield zich ondanks verschillende verwoestingen tot 1248 staande, toen Guillaume (Willem) II de Villehardouin 4 km. ten w. daarvan een nieuwe plaats, Misithras, later Misthra geheeten, aanlegde, welker bloei S. geheel verlaten deed worden. Eerst 1834 werd een nieuw S. of Sparti op een gedeelte van den bodem van het oude S. gesticht, dat thans als hoofdstad van den nomos Lakonia (zie beneden) de zetel van den nomarch is, terwijl Misthra vervalt. S. bezit een gymnasium en eenige zijdeweverijen en is met de haven Gythion door een rijweg verbonden. De omgeving is waterrijk, zeer vruchtbaar doch ongezond.
Geschiedenis
Reeds met den intocht der Doriërs (omstreeks 1500 v. Chr.) begint de geschiedenis van S. Een groot gedeelte der oude bevolking werd den overwinnaars als heloten onderdanig. De overige niet-dorische en een deel der dorische bewoners van het land waren vrij en heetten perioeken; doch ook zij bezaten geen politieke rechten, welke uitsluitend in handen der Spartiaten waren, die een bevoorrechten adel vormden. De Spartiaten waren in drie phylen (stammen) verdeeld en sedert Lycurgus allen gelijkelijk gerechtigd tot deelneming aan het staatkundig leven, als zij ten minste een echt spartaansche opvoeding genoten hadden, naar spart, zede leefden en hun aandeel schonken voor de gemeenschappelijke maaltijden (syssitia) der mannen; die spart, opvoeding was zeer streng en vooral militair ingericht. Ook de meisjes werden in dansen, zingen en gymnastiek onderwezen. De dienstplicht begon met 20 en eindigde met 60 jaar; op dertigjar. leeftijd trad de Spartaan in de klasse der mannen.
Reeds in de 8ste eeuw v. Chr. begon de spart, staat zich buiten Laconië uit te breiden; Messenië werd in een tweetal oorlogen onderworpen evenals gedeelten van Arcadië en van Argolis. In het midden der 6de eeuw stond S. aan het hoofd der peloponnesische staten en had zelfs in de perzische oorlogen de leiding (hegemonie) over alle grieksche staten. Deze hegemonie ging sedert 479 met de stichting van het attische zeeverbond verloren, doch door den peloponnesischen oorlog behaalde S. een volkomen overwinning op Athene (404) en werd zelfs voor korten tijd mächtiger dan te voren. Deze tijd van glorie is echter het begin van het verval. De overmoed, waarmede S. de overige staten behandelde, leidde tot den opstand van Thebe en na den slag bij Leuctra (371 v. Chr.) tot de vernedering van S. Na den slag bij Sellasia (222) werd S. beheerscht door tirannen; na de onderwerping van Griekenland door de Romeinen (146) bleef S. een soort van vrijstaat, doch met zeer beperkt gebied. S. deelde verder de lotgevallen van het geheele schiereiland; in de 4de eeuw na Chr. hielden daar Goten en Slaven huis, vervolgens kwam S. eerst onder byzantijnsche, 1212 onder fransche, 1262 weer onder byzantijnsche, 1460 onder turksche heerschappij, welke voor korten tijd door een venetiaansche (1667—1715) werd onderbroken. (Zie voorts voor de oude geschiedenis van S. het artikel Griekenland, dl. V, bladz. 3509 en vlg.).
Sedert de stichting van het koninkrijk Griekenland (Hellas) vormt het landschap Lakonia een afzonderlijken nomos van 4240 km.2 met ongeveer 130.000 inw. Deze nomos is in 4 eparchiën verdeeld: Lacedaemon met de hoofdstad S. (ongeveer 14.000 inw.); EpidavrosLimera met de hoofdstad Molaï; Gythion met een hoofdstad van dien naam; Itylos met de hoofdstad Areopolis. *
