Cobaltum, scheikundig teeken Co, atoomgewicht 59.8, een metalliek element van de ijzergroep, dat in de natuur betrekkelijk zeldzaam voorkomt. Het komt gedegen voor in meteoorsteen, bovendien. in eenige ertsen, waarin het meestal met zwavel en arsenicum verbonden is en door andere metalen (nikkel, jjzer, mangaan, koper, bismut) vergezeld wordt.
K. is een roodachtig wit metaal, dat even moeilijk smelt als ijzer, en evenals dat metaal, maar minder sterk, wordt aangetrokken door den magneet. Het kan verkregen worden door gloeiing van kobaltoxalaat, als een zwart poeder, dat bij een zeer hooge temperatuur smelt en dan een hard, staalgrauw metaal oplevert, dat goed gehamerd en gepolijst kan worden en een soortelijk gewicht bezit van 8.5. De voornaamste ertsen van K. zijn: sprjskobalt, K. verbonden met arsenik, en glanskobalt, een verbinding van K. met arsenik en zwavel. In zoutzuur en in verdund zwavelzuur lost K. langzaam op onder ontwikkeling van waterstof. De Jcobaltverbindingen bezitten schoone kleuren, en worden daarom als verfstoffen gebruikt. Het prachtig blauwe kobaltglas (smalt) werd vroeger in het groot bereid en als fijn poeder onder den naam van blauwsel in den handel gebracht; tegenwoordig gebruikt men in plaats daarvan veelal ultramarijn.
K. verbindt zich in verschillende verhoudingen met zuurstof; het monoxyde, Co O, is een sterke basis en vormt een reeks van zouten, die in waterhoudenden staat donker-rozerood, watervrij echter blauw gekleurd zijn. Uit hun oplossing praecipiteert bijtende potasch rozerood kobalthydroxyde, Co H2 02, dat bij verhitting onder afsluiting der lucht in water en bruin monoxyde ontleed wordt. Kobaltchloride, Co Cl2 wordt verkregen door oplossing van het metaal of van het oxyde in zoutzuur; de oplossing geeft bij verdamping roode kristallen, die tot formule hebben Co Cl2 + 6 H2 O; bij hooge temperatuur zet zich een watervrij zout af in den vorm van blauwe kristallen. Kobaltnitraat, Co (N 03)2, en kobaltsulphaat, Co S 04, zijn eveneens in water gemakkelijk oplosbare zouten; het laatste kristalliseert met 7 moleculen water en is isomorph met bitterzout. Voegt men bij de oplossing van een kobaltzout zwavelammonium, dan ontstaat een zwarte neerslag van kobaltsulphide, Co S, welke verbinding door verdunde zuren bij de gewone temperatuur niet ontleed wordt. In een zure oplossing van een kobaltzout brengt zwavelwaterstof echter geen praecipitaat teweeg.
Door gloeiing aan de lucht gaat kobaltmon'oxyde onder opname van zuurstof over in Co3 04, een verbinding, die overeenkomt met het magnetisch-ijzeroxyde. Kobaltsesquioxyde, Co2 03, verkrijgt men als een zwart praecipitaat door een oplossing van een kobaltzout met een oplossing van chloorkalk te vermengen. Dit oxyde bezit geen basische eigenschappen; het is oplosbaar in zoutzuur onder ontwikkeling van chloor, en gaat daarbij over in kobaltchloride, Co Cl2. Kobaltverbindingen kan men gemakkelijk herkennen, doordat zeer kleine hoeveelheden daarvan glas sterk blauw kleuren wanneer zij daarmede worden samengesmolten. Dezelfde kleur deelen zij mede aan een borax-parel, die men verkrijgt door poeder van borax te smelten aan een platinadraad, waaraan een oogje gebogen is.De gemiddelde jaarlijksche productie van kobaltertsen over de geheele wereld bedraagt slechts ongeveer 6900 ton, ter waarde van circa 1½ millioen gulden. Hiervan zijn ongeveer 3100 ton afkomstig uit Europa, grootendeels uit de groeven van het Saksische en boheemsche Ertsgebergte en verder uit den beierschen Pfalz, Westfalen (bij Iserlohn), Noorwegen. Ter verkrijging van het zuivere metaal wordt een porceleinen smeltkroes geheel met oxalzure kobaltoxydul gevuld en dan agm de sterkste witgloeihitte blootgesteld; bij ongeveer 1500° smelt het metaal tot een regulus tezamen. Het gesmolten K. is metaalglanzig, in het roode spelend; het is van alle metalen het vast; het behoudt aan de lucht zeer lang zijn glans, wordt door zuren sterker aangegrepen dan ijzer, en heeft een soortelijk gewicht van 8.957. In de techniek heeft het tot dusver weinig toepassing gevonden, vooral wegens zijn zeldzaamheid en moeilijke afscheiding uit zijn ertsen; zijn verbindingen vinden daarentegen een ruim gebruik, bij het porceleinschilderen, in de keramiek, bij de emailfabrikage, en als olie- en waterverf.
