De uitvinder der stoommachine, geb. 19 Jan. 1736 te Greenock in Schotland, kwam op zijn 18de jaar in de leer bij een mechanicien te Glasgow en werd hier in 1757 werktuigkundige aan de universiteit. In 1763 werd hem opgedragen, een model van de stoommachine van Newcomen, dat bij de academische lessen gebruikt werd en in het ongereede geraakt was, te repareeren.
Dit bracht hem ertoe, de geschiedenis der uitvinding van dit toestel te bestudeeren en zijn reeds vroeger begonnen proeven aangaande den stoom en de mogelijkheid van zijn toepassing met vernieuwden ijver voort te zetten, waarbij de leer van de latente warmte, omstr. denzelfden tijd door Joseph Black bekend gemaakt, hem vele nieuwe gezichtspunten opende. Deze proeven, hoewel met beperkte middelen gedaan, leverden de verrassendste resultaten op. Aanvankelijk vonden deze echter weinig ingang, totdat W. er in slaagde de middelen bijeen te krijgen om een proefwerktuig te vervaardigen, en toen dit zeer bevredigende uitkomsten gaf, begonnen W.’s denkbeelden de aandacht der fabrikanten te trekken. In 1774 vestigde Watt zich te Soho bij Birmingham, waar de industrieel Boulton een fabriek ter exploitatie van W.’s uitvindingen had opgericht. W. had nu alle gelegenheid om zijn denkbeelden uit te werken, doch de financieele resultaten daarvan gingen grootendeels voor hem verloren. De 10 eerstvolgende jaren waren voor W. aan nieuwe en vernuftige uitvindingen de vruchtbaarste zijns levens. Door Boulton’s fabriek, de eerste fabriek van stoomwerktuigen, werden een menigte machines met stoom als drijfkracht in de practijk ingevoerd.W. vond ook verschillende nieuwe werktuigen uit, o. a. een copieermachine en een droogtoestel voor weefsels. Op hoogen leeftijd gaf hij zijn aandeel in de fabriek over aan zijn zoon. Hij overl. 19 Aug. 1819 te Heathfield bij Birmingham. In de Westminsterabdij en te Birmingham (1827), Greenock (1838) en Manchester (1857) zijn standbeelden voor hem opgericht. Literatuur: Muirhead, The origin and progress of the mechanical inventions of James W. (3 dln. Lond. 1855), dezelfde, Life of James W. (2de dr. ald. 1858), Smiles, Lifes of Boulton and W. (ald. 1865), Ernst, James W. und die Grundlagen des modernen Dampfmaschinenbaues (Berl. 1897).
