Betrekkelijk kleine stukken land die aan alle kanten door water omgeven zijn, en op welke, wanneer ze in de zee gelegen zijn, op allo punten de invloed der zee, in het bizonder ten aanzien van het klimaat, merkbaar is; daarom wordt b.v. NieuwHolland, dat in zijn binnenland geheel een kontinentaal klimaat heeft, als een vasteland aangemerkt. Een aantal dicht bij elkander gelegen eilanden noemt men een eilandengroep of archipel, en een aantal die in rechte of gebogen lijn nevens elkander liggen een eilandenketen of -reeks. Dikwijls verbinden eilanden twee vastelanden, als b.v. de Soendaeilanden, de Antillen, de Aleuiten. Naar hun ligging nabij of op aanmerkelijken afstand der kontinenten spreekt men van kontinentale (Eubea, Groot-Britannië) of kust-eilanden en oceansche eilanden (St. Helena). Naar hun oorsprong onderscheidt men oorspronkelijke eilanden, zoodanige die een overblijfsel vormen van een voormalig vasteland (Nieuw-Zeeland, Madagaskar), en zulke die door eenige oorzaak van het naburig vasteland werden losgemaakt; deze laatste ontstonden meest door positieve niveauverschuiving, waarbij de zee laaggelegen deelen overstroomde en de hoogere als eilanden achterliet; in dit geval vertoonen zij steeds in den aard hunner gebergte en in hun flora en fauna overeenkomsten met het vasteland, zoodat uit den aard hiervan meestal tot de wijze van ontstaan van een eiland kan worden besloten. De oorspronkelijke eilanden kunnen worden onderscheiden in vulkanische (Santorin), aangespoelde of aangeslibde eilanden, welke ontstaan doordat b,v. de zeestroomen op een punt groote massa’s zand ophoopt, en koraaleilanden. Klippen of zandbanken zijn boven het water uitkomende rotsen of geringe zandophoopingen.
De gezamenlijke vlakte-inhoud aller bekende eilanden wordt op 8.300.1100 km2 berekend; 55% daarvan komt op de 22 eilanden van meer dan 50.000 km2, oppervlakte; deze 22, Groenland niet medegerekend, zijn Nieuw-Guinea 753362 Borneo 733329 Madagaskar 591563 Sumatra 424454 Groot-Brittannië 229591 Nipon 223520 Gelobd 170100 Nieuw-Zeeland (Zuid-eiland) 153296 Java 126447 Nieuw-Zeeland (Noord-eiland) 115165 Cuba 112101 New Foundland 110670 Luzon 105979 IJsland 104785 Mundanao 97968 Ierland 83751 Sachalin 80000 Jesso 77993 Haïti 75074 Tasniaiue 64644 Ceylon 63976 Nova|a-Semlja (Noord eiland) 50115 Slechts 45% komen alzoo op de tallooze overige eilanden, die tezamen nauwelijks ⅓ der oppervlakte van europeesch Rusland beslaan. In anthropo-, planten- en dierengeographisch opzicht oefenen de eilanden over het geheel een bemiddelenden invloed uit; zij bevorderen door hun gemakkelijke toegankelijkheid handel en verkeer, vormen rustpunten voor de zeevaart, en zijn, waar zij als ketens optreden, in zekeren zin natuurlijke bruggen, over welke zich menschen, dieren en planten der beide vastelanden met elkander kunnen vermengen, niet zelden echter bestendigen zij ook een toestand van afzondering, voornamelijk dan wanneer zij ver van eenig vasteland verwijderd liggen; zoodanige, als b.v. Nieuw-Zeeland, hebben dikwijls een geheel eigendommelijke flora en fauna. de meeste eilanden liggen in het bekken van den Grooteu Oceaan (zie Oceanië).
