Directoire

betekenis & definitie

of Directoire exécutief, bewind, bestuur of uitvoerend bewind van directeuren. Regeeringslichaam in Frankrijk, in het leven geroepen door de grondwet v/h jaar III, en saamgesteld uit vijf leden, bekleed met uitvoerende macht. Het D, was het gouvernement, hetwelk dat der Nationale Conventie opvolgde, en Frankrijk regeerde van 5 brumaire jaar IV 127 Oct. 1795) tot 19 brumaire jaar VIII (10 Nov. 1799). Het werd georganiseerd door de constitutie v/h jaar III, die de wetgevende macht opdroeg aan twee kamers of raden, nl. aan den conseil des Anciens of raad der Ouden (zooveel als Eerste kamer) en den conseil des Cinq-Cents of den raad der Vijfhonderd (Tweede kamer), en de uitvoerende macht aan vijf, door beide genoemde raden te kiezen directeuren (van daar de naam directoire). De eerste directeuren waren de eerlijke doch zwakke Le Réveillère-Lépeaux, Rewbell en Letourneur, oude montagnards, Barras, en, op de weigering van Sieyès, Carnot; zij traden einde Oct. 1795 in functie. Gedurende een eerste periode, nl. tot 18 fructidor jaar V (4 Sept 1797) was de regeermg v/h D. zeer voorspoedig. In het binnenland werden de royalisten en jacobijnen, de inwendige vijanden, tenondergebracht; de eersten door de nederlaag, de gevangenneming en de terdoodbrenging v/d aanvoerders der Vendeeërs, Charette en Stofflet (1796) en de destitutie van Pichegru, verdacht van verraad; de tweeden door de sluiting van de club du Panthéon, en de terechtstelling van een hunner leiders, Babeuf; de meest dringende financieele moeilijkheden werden voor het oogenblik opgelost door het invoeren van mandats territoriaux, bestemd om de assignatiën te absorbeeren. In het buitenland, in Duitschland en Italië, begon het krijgsgeluk meer en meer op de fransche wapenen te rusten; generaal Bonaparte veroverde in Italië Piemont, behield in Lombardije en voor Matua de overhand op de oostenrijksche legers, rukte naar Weenen op, bereikte Semmering (1797), en sloot het voorloopig verdrag Leoben af, dat weldra door het verdrag van Campo-Formio werd gevolgd (17 Oct. 1797). Op dit tijdperk van voorspoed volgde een periode van tegenspoed, verwarring, verval; de ommekeer werd veroorzaakt door den strijd der partijen, de flnancieele moeielijkheden, en de buitenlandsche politiek, en bewoog het D. tot den staatsgreep van 18 fructidor jaar V. Drie der directeuren ontboden op genoemden datum Augereau met een troepenmacht naar Parijs, deden hunne twee medeleden, Barthélemy en Carnot, wegens hun royalistische gezindheid tot deportatie veroordeelen, en zonden vele royalistische leden der kamers in ballingschap; op gelijke wijze zocht het D. zich in Mei 1898 na de nieuwe verkiezingen tegen het naar zijn zin te sterk geworden democratische element te handhaven; het volgend jaar (30 prairial jaar VII, 18 Juni 1799) wreekten de raden zich door drie der directeuren te verjagen; de financieele verwarring volgde de politieke wanorde op den voet; de mandats territoriaux hadden spoedig eenzelfden toestand van depreciatie bereikt als de assignatiën; de stukken openbare schuld verloren tot 80 % van hun waarde (bankroet der twee-derden); de geldnood dwong het D. tot ondraaglijke hoogte opgevoerd stelsel van uitmergeling der wingewesten, en tot een roof- en veroveringspolitiek, al hetwelk een tweede europeesche coalitie tegen Frankrijk in het leven riep; daarenboven beging het D. nog allerlei andere fouten; terwijl het Bonaparte naar Egypte zond (1798), versnipperde het zijn overige strijdmacht in Zwitserland, Piemont, den kerkelijken staat, het koninkrijk Napels (waar zich de Romeinsche en de Parthenopeaansche republiek hadden gevormd) zoodat het zoo goed als weerloos stond tegenover de verbonden europeesche mogendheden, die op het einde van 1798 de vijandelijkheden openden; het leger in Duitschland werd bij Stockach, de ital. armee bij Magnano, Cossona, Trebbia en Nivi verslagen; wel verjoeg Brune het anglo-russische leger bij Bergen in NoordHolland en handhaafde Masséna zich in Zwitserland tegen de Russen (overwinning van Zurich, 1799), doch deze gedeeltelijke over-, winningen vermochten niet het bestaan van het D. te verlengen; Bonaparte, uit Egypte teruggekeerd, maakte zich de algemeene ontevredenheid met het D. ten nutte, ontbond dit benevens de Conseils met militair geweld (staatsgreep v/d 18 brumaire, jaar VIII (9 Nov. 1799) en organiseerde een nieuw gouvernement, dat den naam kreeg van Consulaat (zie aldaar).