gr. Delphoi, stad in het z.w. deel van het oud-grieksche landschap Phocis, thans Kastri, oudtijds bekend door het Delphisch orakel.
Volgens Aeschylus was de oudste profetes Gaea het eerst in ’t bezit van het orakel; zij gaf het aan hare dochter Themis, deze aan hare zuster Plioebe, welke het als een peetgeschenk aan haren kleinzoon Phoebus Apolio afstond Volgens andere legenden was het orakel eerst in het bezit van Gaea en de promautis Daphne, eeue nymph van liet gebergte, vervolgens van Gaea en Poseidon; Gaea stond haar aandeel af aan Themis, deze daarop aan Apollo, die ook liet aandeel van Posoidon voor Calauria inruilde Volgens den honierischen hyinnus op den pythisehen Apollo neemt Apollo, van Delos komende, spoedig na zijne geboorte bezit van het o.akel, terwijl hij den draak Pytlio (of Delphine), een zoon van Gaea, die het bewaakt met zijn pylen velt en creteusische mannen uit en ossus tot zijn priesters aaustelt Ter verzoening v. d moord v Pyt.ho moest Apollo vluchten en (een groot jaar) m dienstbaarheid doorbrengen. Een om de 8 jaren terugkeerend feest der Delpbiers was een zinnebeeldige herinnering aan deze boete van Apollo en zijne reiniging. Ken knaap, die Apollo verbeeldde, trok, nadat men een hut voor den tempel, de luit van Pytho, in brand had gestoken eu m allerijl van daar gevlucht was, met een processie uit Delphi door Locris, Dons, over den Oeta, door liet land der Aettianen en Maliers tot naar Tempo, waar hij door allerlei zoenpleehtigheden gereinigd werd Eerst na zijne reiniging nam Apollo bezit van het orakel, om aan de menschen den wil zijns vaders Zeus te verkondigen en een beteren tijd van reinere zeden aan te brengen De plek van het orakel was een opening in de aarde die bedwelmende dampen uitwasemde, waarover de groote tempel van Apollo gebouwd was Herders zouden eens die plek ontdekt hebben door een geit die daar stuiptrekkingen kreeg. Over de opening stond een hooge drievoet, waarop oen cirkelvormige, doorboorde sebyf rustte en op deze stond de zetel voor de profetes Pythia In vroegeren tijd was de Pythia een meisje, later een vrouw boven de 50 jaren in maagdelijk costuum Toen het orakel het meest in bloei was, wisselden twee Pythia’s elkaar in den dienst af, en nog een derde deed dienst als plaatsvervangster. Het lot bepaalde de beurt van hen die raad kwamen vragen Met een laurierkrans versierd, brachten zij hunne gebeden en offeranden aan de godheid, daarop beklom de Pythia, na zich gebaad en gereinigd te hebben, met gouden versierselen in het haar en m een lang, golvend gewaad, den drievoet, en door de opstijgende dampen in geestvervoering gebracht, mtte zij de orakeltaal, die, zoo zij niet reeds in verzen was, door dichters, m dienst van het orakel, in versmaat gebracht werd Deze was episch In lateren tijd echter gebruikte men proza De uitspraken werden meest in verbloemden vorm gegeven en hadden iets duisters en raadselaehtigs Tot het overige personeel van het orakel behoorden de offerpriesters uit de 5 delphische priestergeslachten, de orakelpriesters of uitleggers, dienaressen, rondgeleidcrs der vreemdelingen Het delplnseh orakel is zeer oud, hoewel jonger dan dat van Dodona, reeds ten tijde van Homerus is de pythische god en zijn orakel beroemd Het had van oudsher etfii veelzijdigen invloed op de belangen der griekselie staten (zie Apollo), waarvan de eerste aanleiding waarschijnlijk reeds te zoeken is in liet pythische Amphictyoneuverbond zie Amphtctyonen; vooral had het een groot gezag bij de dortsche stammen, inzonderheid te Sparta Ook vreemde volken, barbaren, vereerden het delpliisch orakel, in ’t bijzonder de lydtsehe konmgen en de volken van Italië. Bij de Hellenen bloeide bet ongeveer tot aan den peloponnesischeu oorlog, den tyd eener meer doorbrekende verlichting Gedeeltelijk lag de schuld van liet verval aan liet orakel zelf, daar bet door staatkundige partijdigheid en omkoopbaarheid wantrouwen tegen zich verwekte en zich verachting op den hals haalde. Ten tijde van Hadnauus kwam het orakel weer iets meer in aanzien; doch de zaken waarover men het raadpleegde waren nu met meer van staatkundigen aard, doch meestal nietige bijzondere aangelegenheden Door de kerkvaders bestreden, door de keizers geplundeid en mishandeld, werd het eindelijk door Theodostus geheel gesloten — De groote prachtige tempel van den pythische)) Apollo, die over den afgrond der aarde gebouwd was, was omnugd door een ruim tempelhof vol met kleinere tempels, schatkamers, standbeelden en wijgeschenken De oudste tempel, die gebouwd zou geweest zijn door Agamedes en Trophonms, was in ’t jaar 518 v C. afgebrand; hij werd prachtiger in den dorisehen stijl herbouwd door de Alcmaeoruden, die door Pisistratus waren verdreven, en het werk voor 800 talenten aangenomen hadden In ISO v C. was hij voltooid In het veld van den gevel aan de voorzijde bevonden zich de drie delphische godheden Arteims, Leto eu Apollo, te midden van de muzen, benevens het dalende vierspan van I leltus; op de achterzijde Dronysus met de, tierende Thyiaden De hoofdbalken waren versierd met de gouden schilden der overwonnen Perzen en Galliërs, die beulen den tempel bedreigd hadden In den pronaoszag men wijze spreuken en het beeld van Homerus In den tempel zelven waren de standbeelden der Moiren, van Zeus eu van Apollo. In het adytum, het binnenste heiligdom, waar de gapende kuil zich bevond, stond een gouden standbeeld van Apollo In de nabijheid van den drievoet was een laurierboom, en een door kunst afgeleide zijtak van de bron Cassotus; voor dat Pythia den drievoet beklom, at zij van de bladeren van dim laurier eu dronk uit de bron Ook zag men daar het beeld van den navel der aarde uit wit marnier met de op beide zijden staande gouden beeltenissen der adelaars, die eens van de tegenovergestelde einden der aarde door Zeus afgezonden, elkander bier ontmoetten, waaruit men opmaakte dat deze plaats liet middelpunt der aarde was.
Op de plek van dezen tempel werden ut l*bl eu is'.Moverblijfselen gevonden met inscripties, ook de toonzetting van een muziekstuk, het eenigsfce voorbeeld van oudgrieksehe muziek
