Zwarte Piet is de hulpknecht van Sinterklaas. Het geschiedkundige verhaal vertelt dat Zwarte Piet tijdens het sinterklaasfeest in december cadeaus komt brengen.
Hij klimt door de schoorstenen van de huizen als de mensen slapen, om cadeaus in de huiskamer te plaatsen.Tot de jaren tachtig van vorige eeuw droeg Zwarte Piet een roe en een zak met snoepgoed. Brave kinderen kregen snoep en cadeautjes, stoute kinderen zouden gestraft worden met de roe of in de zak meegenomen worden naar Spanje. Door veranderende opvoedkundige inzichten verdween het dreigende element en de roe uit het karakter van Piet. In Sinterklaasliedjes horen we de dreiging nog wel terug (wie zoet is krijgt lekkers, wie stout is de roe). Zwarte Piet herken je aan zijn kleur, pofbroek en een hoed met veer. Ook heeft hij vaak zwarte krullen, gouden oorringen en grote rode lippen.
De zwarte knecht verschijnt voor het eerst in prentboeken in de eerste helft van de negentiende eeuw. Het boek Sint Nicolaas en zijn Knecht (1850) van Jan Schenkman is de bekendste. De knecht, die dan nog geen naam heeft, wordt afgebeeld als een donkere man. In 1859 werd voor het eerst een artikel gedrukt waarin hij Pieter mijn knecht wordt genoemd. Rond 1895 is de naam Zwarte Piet al meer gebruikelijk.
De oudste foto waarop een zwarte knecht voorkomt dateert van het jaar 1891. Sinds het begin van de 21e eeuw is er steeds meer discussie over het mogelijk racistische karakter van Zwarte Piet. Op verschillende plaatsen in Nederland heeft de Piet met meerdere kleuren.
In andere landen komen ook (duistere) begeleiders van de Heilige Nicolaas voor. In de Duitstalige landen wordt Sinterklaas begeleid door knecht Ruprecht. In Zwitserland Schmutzli en in Noordoost-Frankrijk is Père Fouettard de knecht voor Sinterklaas.
