1. - neuriën, slanguitdr. voor ‘winden laten’. Populair onder soldaten. Vermeldt door Salleveldt 1978.
Dan werd er weer behoorlijk ‘russisch geneuried’ zoals ze dat onderaards getrompetter noemden. (Jan Wolkers: De Walgvogel, 1974)
2. -e massage, prostitutieslang voor ‘flagellan- tisme en sadomasochisme’. Vooral in advertenties duikt deze eufemistische omschrijving weleens op. Vgl. Am.-Engels slang Mr. Whippy; Mis ter.
‘Russische massage’ was de code voor flagellantis- me en sadomasochisme, ook wel ‘strenge massage’ genaamd. (F.A. Stemvers: Meisjes van plezier, 1985)
3. -e roulette, duel op leven en dood waarbij de deelnemers beurtelings een revolver met slechts één kogel in het magazijn tegen het hoofd plaatsen en afdrukken. Alvorens men begint te schieten, laat men eerst de draaischijf (cilinder of trommel) een paar maal ronddraaien, zodat men niet weet waar de kogel zit. De uitdr. wordt ook figuurlijk gebruikt voor een roekeloze onderneming. In dit aidstijdperk wordt veelvuldig seksueel verkeer met verschillende partners als Russische roulette bestempeld.
Over de herkomst van de uitdr. bestaat geen zekerheid. Er zijn enkel gissingen. Naar verluidt zou Russische roulette populair geweest zijn onder Wit-Russische officieren aan het eind van de 19de eeuw. Ze speelden dit spel met de dood om de verveling te verdrijven. Merkwaardig is dan wel dat er van deze uitdr. geen spoor te vinden is in oudere woordenboeken. De Larousse Grand Dictionnaire Universel du XlXe siècle, deel 13,1875, wijdt er geen enkele letter aan, niettegenstaande het feit dat er in de vorige eeuw in Frankrijk heel wat te doen was over het land waar in 1837 Poesjkin in een duel werd doodgeschoten door een Franse baron. De Russische schrijver Toergenjev (1818 - 1883), die een vedettestatus had in de Parijse salons, maakte het begrip ‘nihilisme’ eind vorige eeuw gemeengoed, en Russische roulette heette toch een tijdverdrijf van de ‘nihilistische’ intelligentsia in het i9de-eeuwse Rusland. Maar niettemin, als gezegd, geen woord erover in deze gerenommeerde encyclopedie. Een variant van Russische roulette wordt Amerikaans duel genoemd. Hierbij worden twee revolvers gebruikt; één is geladen en één niet. Men zou dan ook geneigd zijn te zeggen dat de Russische roulette in feite een ontsporing of variëteit van het duel is. Dit gezegd zijnde, zouden Amerikaanse cowboys (uit de Mid- west) eigenlijk aan de basis van dit roekeloze spel kunnen staan.
Feit is dat de bekende Nederlandse woordenboeken pas in de jaren tachtig van deze eeuw melding maken van de uitdr. (in 1981 dook ze op in de Kramers; in 1984 volgde Van Dale; Le Pe- tit Robert ging beide woordenboeken al vooraf in 1978). Een verklaring hiervoor is wellicht de populariteit van een film als ‘The Deer Hunter’, die in 1978 vijf Oscars kreeg. Het gewelddadige spel krijgt in deze prent een belangrijke rol toebedeeld. De impact hiervan is zo groot, dat het spel in Amerika zelfs navolging krijgt. Dit vind ook weerklank in de Nederlandse pers, waardoor Russische roulette vrij snel een begrip wordt. Jeroen Brouwers wijdt in De versierde dood (1989) een heel hoofdstuk aan de uitdr. Ook hij komt niet veel verder in een zoektocht omtrent de herkomst. De schrijver noemt R. Goscinny, de tekstschrijver van het stripverhaal ‘Lucky Luke’ en eminent kenner van de geschiedenis van het wilde Westen, als één der eersten die bij ons het begrip introduceerde: in het stripalbum ‘De grootvorst’ uit 1973. Daarin doet de adjudant van een Rus-sische grootvorst, tijdens een bezoek aan het wilde Westen, omstandig uitleg over Russische roulette. De adjudant van Zijne Hoogheid noemt het een onschuldig spelletje dat aan het hof van de tsaar gespeeld wordt. Vreemdtalige auteurs maakten er echter eerder melding van. Graham Greene omschreef in de jaren dertig in zijn biografie A Sort Of Life de Russische roulette als ‘een buitengewoon gevoel van gelukzaligheid. Zoiets als een allereerste seksuele ervaring.’ De uitdr. komt ook voor in een medisch artikel in The Lancet in 1976. Het tijdschrift Colliefs, 01/30/37, is wellicht één der eerste (Engelstalige) vindplaatsen: ‘Did you ever hear of Russian Roulette?... With the Russian army in Rumania, around 1917,... some officer would suddenly pull out his revolver,... remove a cartridge from the cy- linder, spin the cylinder, snap it back in place, put it to his head and pull the trigger.’ Volgens de Random House Webstefs College Dictiona- ry (1991) zou de frase ontstaan zijn in de periode 1935 - 1940 (dus zeker niet in de 19de eeuw). Russische schrijvers uit deze eeuw doen er evenwel het zwijgen toe. In hoeverre is Russische roulette Russisch (van oorsprong)? Misschien moeten we het allemaal niet zo ver gaan zoeken. De Russen hebben altijd al bekend gestaan als een morbide en pessimistisch volk. Niettemin bestaat er geen enkel afdoend bewijs dat men zich aan het hof van de tsaar te buiten ging aan dergelijke ‘nihilistische’ spelletjes. Het kan best zijn dat we hier met de zoveelste racistische uiting te maken hebben, eenzelfde racisme als waarvan bijv. ook de j oden het slachtoffer geworden zij n (zie de uitdr. onder jood). Het racisme zou dan schuilen in de idee, dat enkel een Rus zo fatalistisch kan zijn dat hij zijn vrije tijd met dergelijke ‘spelletjes’ zou vullen. De alliteratie in de frase heeft wellicht ook bijgedragen aan haar populariteit. Een ironische variant is Vaticaanse roulette ‘coïtus interruptus’.
Op het moment dat alles zinloos was geworden verloor hij alle energie, een pudding die in elkaar zakt, speelde hij ’s avonds Russisch roulette met de andere officieren. (Wim Kayzer: Onfatsoenlijke herinneringen, 1988)
Zonder condoom speelt ze Russische roulette. (Opzij, juni 1988)
De stichting Natuur en Milieu en de Vereniging Milieudefensie vinden dat de overheid moet ophouden Russisch roulette te spelen met de biosfeer. (NRC Handelsblad, 24/08/90)
De officiële uitslag van het Deense referendum - 50,7 procent tegen het verdrag van Maastricht - was nog geen zestien uur oud, toen de Franse president Mitterand besloot om het proces van de Europese eenwording aan een spelletje Russische roulette te onderwerpen.
Woensdagmorgen kondigde hij aan dat de Fran- sen de komende herfst ook bij referendum over Maastricht mogen beslissen. (Vrij Nederland, 13/06/92)
Mensen die hier in het rijke Westen nog Aids oplopen door Russische roulette te spelen, zijn gewoon stom. (Webber, maart 1995)
rut, platzak; geen rooie duit op zak hebbend: rut zijn/gaan. Slanguitdr. van onbekende herkomst. Al in i6de-eeuwse bronnen in de zin van ‘arm, gemeen volk; schorremorrie’. In de streek van Utrecht bet. rut zijn ook ‘alles verloren hebben bij het spel, m.n. het knikkeren’. Hij was anders toch rut gegaan. (Haring Arie: Recht voor z’n Raap, 1972)
