Gepubliceerd op 21-06-2017

Blauw

betekenis & definitie

1. dronken. Heeft misschien te maken met de gezichtsstoornissen die optreden bij toenemende dronkenschap.

De dronkaard zou dan een blauw waas voor de ogen krijgen. Anderen zien in de uitdr. blauw zijneen zinspeling op de neuskleur van een beschonkene. Endt en Frerichs denken evenwel ook aan de kleur van spiritus (in het Bargoens blauwof blauwsel),een vloeistof die tot na 1945 door verpauperde zwervers als sterke drank werd gebruikt. De mogelijke ontlening van Rotwelsch blau‘dronken’ aan Hebreeuws be-lo ‘zonder, absoluut, niets’, en vandaar in Rotwelsch bet. als ‘vergeefs, slecht, kwaad’, lijkt minder aannemelijk. De Duitse volkstaal kent ook uitdr. als blau wie eine Strandhaubitzeen blau wie ein Marzveilchen/Veilchen‘in hoge mate beschonken’. De meeste Duitse spreekwoordenboeken voeren de zinswending blau seinterug tot de oudere uitdr. es wurde ihm blau vor denAugenof denken aan een verband met ins Blaue reden‘er maar op los praten; in het wilde weg kletsen’ (waarbij Blaueeen verwijzing zou zijn naar de lucht of de hemel). Ons eigen Bargoens kent dan weer uitdr. als blauw als een Ma- leier(iemand die afkomstig is uit Indië; vgl.

dronken) of blauw als een meloet(mogelijke verbastering van mulat; vgl. eveneens dronken) ‘zwaar beschonken zijn’; volgens Van Dale (1992) ook Bargoens voor ‘dood’. Hier wordt duidelijk gezinspeeld op de blauwe huids-kleur van vnl. West-Indiërs (in soldaten- en marineslang ook wel blauwenof blauwejongens genoemd).

Telkens wanneer-ie zo blauw als een maleier thuis kwam, kreeg opoe ze uitgemete en wier aan d’r haren door de kamer gesleurd. (Willem van Iependaal: Polletje Piekhaar, 1935)

Ik word me toch een partij blauw vanavond. Ze stoppen hier zulke teringzooi in'je glas. (Nieuwe Revu, 03/08/94)

2. - laken,Bargoens voor ‘lood’ (vgl. 13). Al vermeld in Woordenschaten door Koster Henke. Verouderd.

Er heeft dan ook al heel wat geboefte gewoond, blauwlakendieven (looddieven), ladelichters, bedelaars van allerlei soort. (Justus van Maurik: Toen ik nog jong was, 1901)

Een hele kar copra, de vorige week een vracht mar- grine, en daarvoor een vrachie blauw laken. (B. Stroman: Stad, 1932)

Blauw laken, o., (Barg.) lood. (Fokko Bos: De vreemde woorden, 1955)

3. - lampie,Rotterdams slang voor ‘een blauw oog’. Jaren vijftig? Opgenomen in Opoe Herfst. Teg. in onbruik geraakt.
4. - liggen,hard moeten lachen. Naar de veranderende huidskleur tijdens een lachbui. Syn. in een deuk liggen; dubbel liggen.

Nou de hele Bamba lag blauw. De gekste moppen had die gast ook, Koos, vooral van die idiote. (Kees van Kooten en Wim de Bie: Bescheurkalender 1977)

Ze liggen blauw, eerst de twee wijffies schuin voor hem op de derde rij en dan de rest, de hele zaal. (Bert Hiddema: In gesprek, 1991)

En geloof mij dat het niet leuk is om in het donker op zoek te gaan naar de juiste zitplaats, terwijl Freek vanaf het podium tegen je tekeergaat. Iedereen lag blauw. (Nieuwe Revu, 07/12/94)

5. -e begijn,Bargoense benaming voor een prostituee. O.a. in Van Dale(1992).
6. -e blazer,hoge piet, in het bijzonder in de voetbalwereld: een hoge sportbestuurder; een official of bobo.Naar de sporttrui of blazer die deze lieden doorgaans dragen. In de computerwereld slaat het woord ook op een automatiseringsdeskundige.

Weer een nieuwe organisatie erbij. Een zootje blauwe blazers die een paar keer per week bij elkaar komen. (Youp van ’t Hek: Niks spel, knikkers!, 1989)

Die blauwe blazers bij Hoppe zijn alleen maar geil op die nullen. (A.F.Th. van der Heyden: Advocaat van de hanen, 1990)

Achter hem schuifelt een blauwe blazer over de graszoden... (Elsevier, 01/05/93)

7. -e boer,kinderslang voor ‘overall’.
8. -efoto’s,Bargoens voor ‘pornografische foto’s’. Vgl. Engels slang blue,dat in dezelfde zin gebruikt wordt (blue movie).O.a. in Van Dale(1992).
9. -e hap,Indisch eten. Marine- en soldatenslang. De term wordt nog steeds gebruikt door Nederlandse mariniers in Cambodja, getuige een artikel in Vrij Nederland d.d. 09/10/93. Zie de opmerkingen onder 1.
10. -e mogge,Bargoens voor ‘politieagent5. Gesignaleerd door Broersma.
11. -evogel,yuppiespeak uit de jaren tachtig voor ‘een stewardess’.
12. de-e trappen geteld hebben,verouderde uitdr. voor ‘in de gevangenis zitten’. Vermeld door Harrebomée.
13. een -e neus halen,marineslang voor ‘de poolcirkel passeren’. O.a. bij Harmsen.
14. handelen in - laken van een blad,Bargoense uitdr. voor ‘bladlood stelen’ (zie 2). Al in Woordenschat.Verouderd.
15. het-e oog,schertsende benaming voor ‘een televisietoestel’. Dateert uit de jaren zestig, toen er plots allerlei benamingen voor dit wonder der techniek opdoken: beeldbuis; kas- sie; kijkkast; melkglas; tille.Vele daarvan hebben de tand des tijds niet doorstaan, ook deze niet. Voor het eerst gesignaleerd door Piet Grijs en vervolgens ook opgenomen door Reinsma 1975. Reinsma citeert o.a. Hitweek, jaargang 1965.

Het ‘verrassingsoptreden’ werd van kust tot kust op het blauwe oog vertoond. (Pop 1987 -1988) Televisie noemde je het ‘blauwe oog’, daar keek je uit principe niet naar, dus toen Peter een gestencild blaadje in handen kreeg met de tekst ‘Weg met de TV’, wees geen negen-tot-vijf slaaf, creatief communiceren’, dacht hij: verdomme, daar moet ik bij zijn. (Haagse Post, 15/07/89)

16. meer - op straat,leuze waarmee de politici in 1994 aankondigden dat er meer agenten in het straatbeeld zouden verschijnen om de veiligheid van de burger beter te kunnen waarborgen. Men wilde een krachtiger bestrijding

van diefstal, woninginbraken en van geweldscriminaliteit. Daartoe moest het aantal gewone agenten worden uitgebreid. Uit het begin van de jaren negentig dateert eveneens het werkwoord blauwvervenvoor het op de straat aanwezig zijn van zoveel mogelijk politie- manschappen, teneinde de kleine criminaliteit beter te kunnen bestrijden.

Meerdere keren werd vanuit Den Haag extra geld in de politie gepompt, zonder dat dit daadwerkelijk leidde tot wat is gaan heten: ‘meer blauw op straat1. (De Volkskrant, 23/09/94)

Als de overheid niet financieel wil bijpassen, moet ze ook heldere keuzes maken. Minder blauw op straat, bijvoorbeeld. (NRC Handelsblad, 13/10/94) Meer blauw op straat maar dan wel met mobiele terminal. (Trouw, 04/11/94)

Terwijl de Kamer zich nog beraadt over meer blauw op straat is om de hoek alles te krijgen wat niet mag. (Vrij Nederland, 10/06/95)

17. zo stom als-e zalf,erg dom. Blauwe zalfwerd vroeger gebruikt voor een venerische aandoening. Informele uitdr.