artillerieterm uit de late 16de eeuw voor ‘aantal vuurmonden die samen opge-steld worden om de vijandelijke stelling te beschieten’. Overdrachtelijk wordt het woord ook gebruikt voor ‘het achterwerk, de billen’. Soms gebruikt men hiervoor de meervoudsvorm, bijv. Gerrit Grobben in Wolfram(1989): ‘Haar billen, scherp afgetekend door haar houding, wiegen een beetje. Nu zijn ze nog te pruimen, denkt hij, maar over een paar jaar heeft ze dezelfde batterijen als haar moeder.’ En bij A. Moonen {Omgelegde dagen,1984):
‘Blaas midden in de nacht langdurig tegen mevrouw d’r legbatterij aan...’ Het woord komt voor in verscheidene uitdr. Zie, behalve hieronder, ook achterwaarts in batterij komen; een voldragen batterij.
1. achter de - kruipen,bang zijn; bij zijn vrouw in bed kruipen. Bij de laatste bet. wordt gezinspeeld op batterij als metafoor voor ‘achterwerk’. Beide bet. komen voor in de soldatentaal. Al bij Harrebomée; deze vermeldt nog hij ligt achter een warme batterij.Een andere variant is de batterij in stellingbrengen.
‘Pas maar op,’ waarschuwde Beunder met verbazing naar het monstrueuze achterwerk kijkend, ‘straks brengt ze haar batterij nog in stelling.’ (Martin Boelens: De dochter van de hondekop, 1977)
2. de-en zijn plat/leeg,gezegd van iemand die geen kracht, doorzettingsvermogen meer heeft. Deze uitdr. werd voor het eerst gebruikt door sportlui, maar komt teg. ook voor in andere kringen, bijv. de muziekwereld.
Vgl. de gelijkbeduidende Duitse uitdr. seine Batterie ist leer(sinds 1950 in de sporttaal). Batterijmoet hier eveneens opgevat worden in de zin van ‘toestel waarin elektrische energie opgestapeld kan worden’. Vgl. de analoge uitdr. de accu is leeg.In de wielerterminologie bestaan er talrijke zegswijzen om uit te drukken dat een renner geen poot meer vooruit raakt, nl. geen jus meer hebben; de kaars is op; het kaarsje gaat uit; het licht gaat/de lichten gaan uit; de tank is leeg.
Na vijfjaar hard werken stonden de Amsterdamse rockers op het punt internationaal iets te gaan betekenen. Helaas, de batterijen van zanger Richard Janssen waren leeg. (Nieuwe Revu, 20/12/90)
3. op zijn - krijgen,een pak ransel krij gen. Ook hier weer een zinspeling op het achterwerk.
In de Duitse volkstaal bet. einen vor/in die Batterie kriegen‘een klap voor zijn gezicht krijgen’. Batteriewordt in het Duitse slang niet alleen gebruikt voor ‘achterwerk’, maar ook voor ‘mond, gezicht, kop’.
