Worms - stad in Rijn-Hessen, links aan den Rijn, in het veelgeprezen Wormsfeld, een vruchtbare vlakte; 47.000 inwoners; leder- en machine-industrie. Vele oude gebouwen, Romaansche dom. — De stad W. heeft zich ontwikkeld uit het Romeinsche Borbetomagus en was tijdens de vroege Middeleeuwen het middelpunt van het Bourgondische rijk. Als zoodanig speelt de stad een rol in de heldensagen (bij de stad ligt de z.g. Rosengarten, bekend uit de Dietrichsage). In den lateren tijd had de stad beteekenis door de Palts, die hier gevonden werden, en als zetel van een bisschop.
Hier kwam in 1122 tot stand het concordaat van W. tusschen paus Calixtus II en keizer Hendrik V, waarbij bepaald werd,dat de bisschoppen gekozen zouden worden door kanunniken en dat na de verkiezing investituur van den bisschop met de regalia plaats zou vinden door den keizer. Mocht er geschil ontstaan over de keuze, dan zou feitelijk de beslissing berusten bij den paus. Van groote beteekenis was ook de hofdag, die in Jan. 1231 te Worms werd gehouden, waar besloten werd, dat de steden geen verbonden mochten sluiten, terwijl de koninklijke macht geen geldigheid zou hebben in de verschillende leenstaten van het Duitsche rijk. Hiermede trad de territoriale vorst op als landsheer. Ondanks deze maatregelen, uitgaande van de landheeren, sloot Worms met Mainz en Oppenheim een bondgenootschap, dat genoemd werd de Rheinische Bund (1264), waarbij zich verschillende Rijnsteden en bisschoppen, o. a. ook de bisschop van Worms, aansloten. Van belang was ook de rijksdag, die hier gehouden werd in Jan 1621.
Op dezen rijksdag was Luther geroepen om gehoord te worden en werd hij, na zijn weigering om hetgeen hij geschreven had te herroepen, in den ban gedaan (April 1621). Bovendien werd op dezen rijksdag het instellen van een Reichsregiment besloten, dat het gezag zou uitoefenen tijdens ’s keizers afwezigheid, terwijl het Reichs Kammergericht hersteld werd. In 1689 werd W. door de Franschen verwoest. De stad werd herbouwd en speelde toen nog een rol in de 18de eeuw. Hier kwam in 1743 het verbond tot stand tusschen Engeland, Sardinië en Oostenrijk, hetgeen ten gevolge had, dat Frankrijk den oorlog verklaarde aan Sardinië, een verbond sloot met Spanje, terwijl het het wantrouwen opwekte van Pruisen. In 1816 kwam W. aan Hessen-Darmstadt.
