Tintoretto - (Jacopo Robusti), genaamd T., geboren te Venetië in 1518 en aldaar overleden 1594, Italiaansch schilder der Venetiaansche school in een tijdperk, waarin de schilderkunst te Venetië zich ver boven de andere scholen in Italië verheft. T. is een tijdlang leerling van Titiaan geweest, doch in wezen is hij een geheel anders aangelegd kunstenaar. Men heeft wel eens gezegd, dat T. er naar streefde het coloriet van Titiaan te vereenigen met de vormentaal van Michel Angelo, doch dit is meer een theoretische phrase. In werkelijkheid is T. een groot dramatisch kunstenaar, die in zijn jeugdwerken een ongehoord stout realisme ontwikkelde, in de jaren 1548—1560.
Hiervan getuigt zijn schilderij van de Markus-legende in de Academia te Venetië. In ruimte-uitbeelding en lichteffecten en het op de spits voeren van het dramatisch hoogtepunt, gaat hij ver boven Titiaan uit. In den beginne is zijn goudtoon verwant aan het coloriet van zijn leermeester, doch later wordt die toon gematigder ten bate van een diepzinniger compositie. T. heelt een ontzaglijke werkkracht ontwikkeld. Een uiterlijke omstandigheid, zooals de brand van het Dogenpaleis te Venetië, heeft de mogelijkheid tot groote en machtige composities geschapen, maar behalve dat is zijn voornaamste werk te vinden in de Scuola di San Rocco aldaar, die alleen reeds 56 werken, ten deele plafondschilderingen en wandbespanningen, van hem bezit. In deze veelzijdige opgave kon T. geheel zijn talent ontplooien en het is verrassend, hoe zijn composities steeds een nieuwen geestelijken inhoud hebben. De uitbeelding van tafereelen uit het leven van Christus en Maria weet hij volkomen nieuw en boeiend weer te geven.
Niet alleen is T. dramatisch historieschilder, ook in de portretschilderkunst wordt zijn kunst gecompleteerd, daar hij juist in deze opgaven een veel meer beschouwende en rustige realiteit geeft. Zijn portretten getuigen ervan, hoe hij juist hier alle wildere fantasie loslaat en streeft naar een gezond naturalisme en een oprecht zich verdiepen in den geest van de geportretteerde, waarbij hij angstvallig alle afleidende bijkomstigheden vermijdt. T. is naast Titiaan te beschouwen als een der voornaamste dragers der Venetiaansche schilderschool uit de 16de eeuw. Ook daar alleen is hij als kunstenaar te leeren kennen, hoewel zijn werken en voornamelijk zijn portretten in de belangrijkste musea voorkomen. Litt.: W. von Bode, Der Cicerone, Dl. II; H. Thode, Tintoretto (Bielefeld und Leipzig, 1901) ; J. B. Holborn Stoughton, J. Robusti called Tintoretto (Londen, 1903).
