Pleuritis, - borstvliesontsteking. De ontsteking van het borstvlies kan primair zijn, d. w. z. dat de ziektemakende oorzaak onmiddellijk het borstvlies aantast (b.v. rheumatische p.), of zij is secundair aan een reeds bestaand lijden. De groote meerderheid der pleuritiden is zeker secundair; de tuberculose van de long neemt wel de eerste plaats in als haard, waarvanuit de ontsteking ontstaat. Daarnaast kan zich in aansluiting aan longontsteking, absces, enz. een p. ontwikkelen. De ontsteking kenmerkt zich door de ophooping van vocht in de pleuraholte.
Naarmate de hoeveelheid van dit vocht toeneemt, wordt de long meer samengedrukt. Deze samendrukking leidt tot bezwaren bij de ademhaling; waarbij de steken in de zijde, aan het einde der inademing, een karakteristiek symptoom zijn. De prikkeling van long en pleura voert tot hoesten, waarbij geen sputum wordt opgegeven in de gevallen, dat de long niet mede is aangedaan. Het pleuritisch exsudaat wordt, als de ontsteking tot stilstand is gekomen, langzamerhand geresorbeerd en na meerdere weken of eenige maanden kan de resorpsie volledig zijn en het geheele ziekteproces zijn afgeloopen. Niet steeds verloopt het zoo eenvoudig. Het pleuritisch exsudaat kan etterig worden; men spreekt dan van empyeem. Operatieve verwijdering hiervan is noodig. Tijdens het ontstekingsproces kan de pleura plaatselijk dikker worden of kan neerslag uit het exsudaat tot de vorming van z.g.n. pleuritische schwarte voeren, waarvan de algeheele resorpsie zeer langen tijd kan vorderen.
Niet altijd komt het tot vochtuitstorting in de pleuraholte ; soms wordt alleen de pleura dikker en meer hard. Men spreekt dan van droge p. (p. sicca). De tuberculeuze p. is in het algemeen een zeer langdurige ziekte, die echter ten slotte geheel genezen kan. De behandeling bestaat, naast bedrust en goede voeding, in Priessnitz’sche verbanden om de borst, ten einde, in samenwerking met geneesmiddelen, de resorpsie van het exsudaat of de pleuraverdikkingen te bevorderen. Blijft de temperatuur hoog, dan kan een proefpunctie inlichting geven omtrent den aard van het exsudaat. Is de hoeveelheid van het exsudaat zeer groot, dan kan het noodig zijn, dat een deel ervan wordt ontlast. Bij empyeem is steeds operatief ingrijpen noodig.
