Irkoetsk - 1) Generaal-Gouvernement van Siberië, groot 7.849.250 KM.2, met 2.965.000 inw., omvat ongeveer het geheelo hoogere gebied van Midden- en Oost-Siberië, behalve het kustland. — 2) Provincie (gouvernement) van Siberië, groot 726.300 K.M.2, met 734.000 inw., omvat een deel van Zuid-Siberië van het Oostelijk Sajaan-gebergte en het Baikal-meer tot aan de waterscheiding tusschen Wiljoei en de boven-Lena. Het Noordelijk gedeelte is grootendeels plateau, dat uit oude gesteenten bestaat, waaruit de erosie der rivieren enkele tafelbergen van 800—1000 M. hoogte heeft uitgesneden. Het Z. is een ketengebergte ; de ketens vormen een soort amphitheater om de Angara-laagte heen. De hoogste top is de met eeuwige sneeuw bedekte MoenkoSardyk (3490 M.). Het Baikalmeer vormt de Z.O.grens der prov.
Het klimaat is streng continentaal. I. heeft een jaargemiddelde van —0,4°, een Jan.van — 20,8°, een Julivan —18,4°; er valt 418 m.M. regen per jaar ; hiervan in de zomermaanden 210. Een groot deel is met oerwoud (taiga) bedekt; in de lagere deelen vindt men vooral naaldboomen, boven de 800 M. vooral larixen en sparren. De lager groeiende vegetatie is rijk aan bloemen. Een groot deel van het vroegere woud is in cultuurland herschapen. De oorspronkelijke bevolking bestaat in het N. uit Toengoezen, in het Z. uit Boerjaten ; het grootste deel der bewoners zijn geïmmigreerde Russen. Landbouw en veeteelt zijn de hoofdmiddelen van bestaan; verbouwd worden vooral rogge, hennep, gerst en aardappelen, ook eenige tarwe, boekweit, hennep, vlas, erwten en groenten ; de veeteelt levert runderen en paarden, de jacht huiden van pelsdieren, de mijnbouw goud, steenkolen, grafiet en zout. De voornaamste verkeersweg is de Transsiberische Spoorweg; Lena en Angara zijn bevaarbaar.— 3) hoofdstad van het Generaal-Gouvernement en de prov.
I., 108.000 inwoners, gelegen tegenover den mond van de Irkoet in de Angara, 66 K.M. van het Baikalmeer. I. is het hart van Siberië; het ligt aan den Transsiberischen spoorweg, terwijl goede wegen de stad verbinden met Koeltoek aan het Baikal-meer en Wertsjolensk, waar de Lena bevaarbaar wordt. Zij is in 1879 bijna geheel afgebrand, is echter weer herbouwd. De rechte straten zijn goed geplaveid, de wit geverfde woonhuizen zijn meerendeels van hout, de openbare gebouwen echter van steen. Onder de laatste heeft men talrijke kerken, b.v. de groote Onze-lieve-Vrouwe-van-Kazan-Kathedraal, die met haar koepels en torens de stad een statig voorkomen geven.
Verder theaters, paleizen van den gouverneur-generaal en den Griekschen aartsbisschop, het rijke museum van het Aardrijksk. Genootsch., enz. Er is een levendige handel en een vrij belangrijke industrie, n.l. brandewijnstokerijen, laken-, sigaren-, porselein- en glasfabrieken. In 1652 werd I. door Kozakken gesticht.
