Commissaris des Konings (der Koningin) - (Vroeger Gouverneur geheeten.) De vertegenwoordiger des Konings in de provincie, belast met de uitvoering van ’s Konings bevelen en met het toezicht op de verrichtingen der Staten. Hij wordt door den Koning aangesteld (art. 141 Grw.) en is, behalve aan de bepalingen der wet, onderworpen aan eene instructie, vastgesteld bij K.B. van 27 Sept. 1850, Stb. 62. Volgens art. 16 der instructie is hij gehouden de bevelen, die de Koning of de hoofden der departem. van algem. bestuur noodig achten hem te geven, stiptelijk na te leven. — Hij zit voor in de vergadering der Provinc. en in die der Gedeput. Staten.
In de eerste heeft hij een raadgevende stem en uit hij zijn gevoelen, zoo dikwijls hij het noodig oordeelt. In die der Ged. Staten heeft hij stem, doch onthoudt hij zich van medestemmen over de zaken, die hem, zijne echtgenoote of zijne bloed- of aanverwanten, tot den 3en graad ingesloten, persoonlijk aangaan, of waarin hij als gelastigde is betrokkent (art. 141 Grw. enz. 29 Prov. w.). Hij onderteekent alle stukken, die van de Prov. en Ged.St. uitgaan (art. 30 Prov. w.). Hij ontvangt en opent alle aan de Prov. of Ged. St. gerichte stukken (art. 31 Prov. w.). Hij is belast met de uitvoering van alle besluiten en beslissingen der Prov. en Ged. St. Het besluit, dat naar zijn oordeel, als strijdig met de wet of het algemeen belang, door den Koning kan worden geschorst of vernietigd (zie artt. 140 Grw., 166—174 Prov. w.), brengt hij niet ten uitvoer.
Hij geeft van dit gevoelen, binnen 24 uren na het nemen van het besluit, aan de Prov. of Ged. St. kennis. Hij is, indien 30 dagen na de dagteekening dezer kennisgeving, schorsing of vernietiging niet is bevolen, tot uitvoering van het besluit verplicht (art. 32 Prov. w.). In alle rechtsgedingen, de provincie betreffende, treedt hij, namens Ged. St. als eischer of verweerder op, en worden de vonnissen en gewijsden voor of tegen hem uitgesproken en ten uitvoer gelegd (art. 33 Prov. w.). Hij heeft het oppertoezicht over prov. griffie (art. 34 Prov. w.). Ongesteld of afwezig zijnde, wordt hij, totdat de Koning zal hebben voorzien, vervangen door het oudste lid in jaren van Gedeputeerde Staten, dat aanwezig is (art. 35 Prov. w.). Hij bezoekt jaarlijks een deel der provincie en richt zijne rondreizen zóó in, dat in de 4 jaren elke gemeente ten minste eens door hem bezocht worde (art. 3 Instr.). Hij zorgt voor de handhaving der openb. orde binnen de provincie. Hij is bevoegd, de daartoe noodige bevelen te geven aan de bevelhebbers van de in de prov. aanwezige maréchaussée (art. 14 Instr.). Hij is, indien onrust of oproer ontstaat, bevoegd, de in de prov. in bezetting liggende krijgsmacht ter handhaving der orde op te vorderen (art. 15 Instr.) Hij heeft, binnen de prov., rang boven alle aldaar aanwezige burgerl. ambtenaren en officieren bij de zee- of landmacht, zooverre te dien aanzien geene uitzondering door den Koning is bepaald (art. 17 Instr.). Zijne jaarwedde en de kosten zijner woning worden op de begrooting der rijksuitgaven gebracht (art. 141 Grw.).
