Comenius (Johan Amos), geb. 1592 te Ungarisch-Brod of te Niwnitz, gest. 1670 te Amsterdam, bisschop der Moravische Broedergemeente, en beroemd paedagoog, grondlegger van de nieuwere methodiek en didactiek. Practisch was hij werkzaam te Prerax, Fulnek en Lissa, moest uit Bohemen vluchten, werd door den Zweedschen kanselier Oxenstjerna naar Zweden geroepen om het volksonderwijs te verbeteren, keerde weer naar zijn vaderland terug, doch moest eindelijk opnieuw vluchten en vond onder de bescherming van den koopman De Geer een laatste wijk- en rustplaats te A’dam. Zijne talrijke werken op theol. gebied zijn thans vergeten, zijn paed. geschriften zijn nog lezenswaard. De voornaamste zijn: Didactica magna of Groote Onderwijsleer, Janua linguarum reserata of Ontsloten deur der talen en: Orbis pictus of De wereld in beeld; een eerste poging om door middel van afbeeldingen met ophelderende bijschriften kennis aan te brengen.
Voor C. is te Naarden, waar hij werd begraven, een monument opgericht. In 1870 werd eene „Comenius-Gesellschaft” opgericht, die in zijn geest op paed. gebied werkzaam is. In de dagen van maatschappelijke verwildering, door den 30-jarigen oorlog aangericht, streefde C. naar de bevordering van een betere toekomst, door verbetering van het schoolonderwijs; hij brak met het gedachteloos memoriseeren, met de overdreven ruwheid, die voor het kind de school tot een folterplaats maakte, en stelde den eisch der aanschouwelijkheid, die de zaak doet voorafgaan aan het teeken, het begrip aan de benaming. Met de eigenaardige godsdienstige opvattingen der sekte, waartoe hij behoorde, hangt het sociaal-democratisch karakter samen van sommige bij hem aangetroffen paed. beginselen, zooals: een zelfde volksonderwijs voor kinderen van alle standen, onderwijzing van de vrouwelijke jeugd, zoowel als de mannelijke, enz. Bovendien verwacht C. alles van de beste methode; want de aanleg is bij allen dezelfde, eidereen kan alles leeren. |
