Oosthoek Encyclopedie

Oosthoek's Uitgevers Mij. N.V (1916-1925)

Gepubliceerd op 16-06-2020

speelkaart

betekenis & definitie

v./m. (-en), kaart van een gezelschapsspel, m.n. van een kaartspel.

(e) De oudste Chinese en Japanse kaartspelen telden 78 of 52 verschillende kaarten; van deze is het spel met 52 (4 x 13) bladen het sterkst in Europa verbreid. De Chinezen en Japanners beschilderden houten blokjes met figuren; de Italianen stukjes leder in goud en kleuren. De toepassing van de houtsnede (ca. 1350) bevorderde een grote verbreiding. Deze kaartprentjes, met schaarse, zeer eenvoudige omlijningen, ontwikkelden zich tot beelden van buitengewone geslotenheid en decoratieve werking, met brede penseelstreken in slechts enkele kleuren met waterverf gekleurd; op de rug bracht men grijze ruiten aan. Eeuwenlang paste men als mechanisch hulpmiddel de sjabloon toe. De uitvinding van kopergravure, boekdrukpers en lithografie werkten de snellere vervaardiging in de hand.

Behalve uit typografisch oogpunt zijn speelkaarten ook cultuurhistorisch van belang door de afgebeelde personen (typen) en kleding. Tijdens de Franse Revolutie (1789 vlg.) werden Heer, Vrouw en Boer vervangen door de Genius, de Vrijheid en de Gelijkheid; het aas, de hoogste kaart, werd de Wet genoemd. Het jaar 1848 bracht op de kaarten de helden van de vrijheid en de revolutie: Wilhelm Teil, Bolivar, Washington en Bonaparte. In plaats van de gangbare figuren van harten, ruiten (beide rood), klaver en schoppen (beide zwart) van de zgn. Franse speelkaarten, treft men ook nog vele andere aan: eikels, bladeren, viervoetige dieren, vogels, bloemen en emblemen. In België werd Turnhout het centrum van een speelkaartenindustrie met internationale faam.

In 1969 werd er het Nationaal Museum van de Speelkaart geopend. LITT. P.Trumpf, Spielkarten und Kartenspiele (1958); H.Janssen, Speelkaarten (1965); C.P.Hargrave, A history of playing cards and a bibliography of cards and gaming (herdr. 1966); R.Tilley, Playing cards (1967); J.-P.Seguin, Le jeu de cartes (1968); D.Hoffmann, Die Welt der Spielkarte (1972).