(haalde, heeft gehaald), (overg.)
1. bij zich doen komen, onder zijn bereik brengen, trekken: onkruid uit de grond een kopje naar zich toe alles tot zich, naar zich toe —, alles inpalmen, zich van alles meester maken; een schip aan de wal -!, commando bij het hijsen aan een takel, aan een heiblok enz.; op het toneel: het gordijn ophalen; m.n. bij het terugroepen van acteurs; de bocht uit een kabel —, hem door trekken strak maken; met een voorzetselbep.: zijn zakdoek uit zijn zak —; het brood uit de oven nemen; (oneig.) iemand de woorden uit de mond —, iets zeggen wat een ander juist van plan was te berde te brengen, (ook) met veel moeite iets van hem te weten komen; hij weet verrukkelijke tonen uit zijn instrument te —, eraan te ontlokken; uit woorden of daden van anderen iets —, er boze bedoelingen aan toedichten; eruit — wat eruit te — is, het uiterste vergen; (fig.) zoveel mogelijk voordeel, succes met iets zien te bereiken; oude koeien uit de sloot —, halfvergeten, onaangename dingen weer ter sprake brengen; de dekens over zich heen diep onder de wol kruipen; (fig.) iemand het vel over de oren meer geld van hem eisen dan billijk is, hem snijden; de hele boel overhoop —, alles door elkaar of ondersteboven gooien om iets te zoeken; zich iets (een ziekte, een berisping enz.) op de hals —, zich (iets onaangenaams) berokkenen; (ook) zich lastige zaken aantrekken; zich iets in het hoofd —, op het denkbeeld komen, (ook) het zich inbeelden; er van alles bij —, er allerlei verwijderde bijzonderheden bij te pas brengen (bij vertellen enz.); eruit zien om door een ringetje te —, er keurig uitzien; een stuk goed door het water erin uitspoelen; iets, iemand door de modder —, bekladden; iemand erdoor —, hem voor de gek houden; een streep, de pen door iets —, er een streep overheen trekken, het doorschrappen; adem het van de golfslag, de werking van de heffing en daling van de golven op kaden, sluizen enz.;
2. iets of iemand van elders naar de plaats waarvan men is uitgegaan, soms ook naar een andere plaats, brengen: het boek ligt boven, maar ik zal het even gaan —; water —, van elders aanbrengen; een aangetekende brief van de post (van winkelwaren) kopen: haal even een kilo suiker; waar haal jij de koffie?; het is — en brengen met de zieke, hij gaat nu voordan achteruit; ook van het weer gezegd als het afwisselend regent en weer opklaart;
3. (van personen) naar huis, naar de plaats van bestemming geleiden, afhalen: de kinderen uit school —;
4. (van personen) laten komen, ontbieden: de dokter —; de politie -; tot zich nemen: de duivel hale je (vervloeking);
5. zich moeite geven om iets machtig te worden, zich iets (gaan) verschaffen; waar haalt hij die wijsheid vandaan? (of waar haalt hij het vandaan?), hoe komt hij eraan, (ook) hoe verzint hij het?; hij zorgt wel dat hij erbij is, als er iets te — valt, als er wat is te krijgen enz.; bij hen is niets te —, zij bezitten niets; ook met betrekking tot kinderen: welke dokter heeft het kind gehaald?; dat kind is zwaar gehaald, de bevalling was moeilijk; (fig.) die zaak is met grote moeite tot stand gekomen;
6. ten koste van inspanning of ijver verkrijgen, behalen: de eerste prijs —; een graad, een rang verwerven; (kaartspel) een slag —, die maken, nemen, winnen;
7. met inspanning, moeite of gevaar bereiken; loop maar niet zo hard, je haalt het toch niet, je komt toch te laat; het (al of niet) (kunnen) —, er kunnen komen, slagen in zijn voornemen; ook: het er levend afbrengen; het haalt er niet bij, het is er niet mee te vergelijken, het is veel minder groot (belangrijk, goed enz.); (met betrekking tot een tijdstip) beleven, bereiken: ik vrees, dat de zieke de avond niet zal —, niet tot de avond zal blijven leven;
8. niet met opzet of zijns ondanks verkrijgen of bereiken; een nat pak —, natte kleren krijgen, nat regenen, (ook) in het water vallen, door het ijs zakken enz.; hij haalt geen honderd pond, brengt het niet tot dat gewicht; de kaas heeft een goede prijs gehaald, men heeft er een flinke prijs voor gemaakt.
