Encyclopedie van de evolutiebiologie

Prof. Nico M. van Straalen (2019)

Gepubliceerd op 14-05-2020

Sacrum

betekenis & definitie

Heiligbeen, onderdeel van het skelet dat de wervelkolom verbindt met de heup, samengesteld uit met elkaar vergroeide wervels

De wervels die in het sacrum opgenomen zijn heten de sacrale wervels; het aantal varieert een beetje tussen mensen. Vijf komt verreweg het meest voor, maar er zijn ook mensen met vier, zes of zeven sacrale wervels. Het gemiddelde is 5,2. Deze variatie is zonder medische betekenis. Het lijkt erop dat bij de embryonale ontwikkeling naar het einde van de wervelkolom enige instabiliteit optreedt in de moleculaire mechanismen die de segmentatie vastleggen.

De chimpansee heeft zes sacrale en vier lumbale wervels. Het aantal sacrale wervels van Australopithecus is onduidelijk. A. afarensis lijkt er vier te hebben, maar A. sediba heeft er vijf, net als de mens. Waarschijnlijk is de telling bij A. afarensis niet correct en hebben alle homininen vijf sacrale wervels gehad. De verschuiving van sacraal naar lumbaal wordt in verband gebracht met het bipedalisme. Meer lumbale wervels (een “lange rug”) bevordert de flexibiliteit van de wervelkolom.

Het sacrum articuleert met het linker en rechter ilium. Deze gewrichten zijn vrijwel onbeweeglijk maar bij een bevalling kan het sacrum iets wijken van de darmbeenderen om het geboortekanaal te vergroten.

De evolutie van het sacrum is sterk verbonden met de voortbeweging. Bij het ontstaan van de gewervelde landdieren (Tetrapoda) bestond het sacrum uit één wervel. Die situatie is behouden gebleven bij de amfibieën. Bij de reptielen is er een wervel aan toegevoegd maar er zijn verschillende lijnen van dinosauriërs die een derde sacrale wervel hebben. Bij de zoogdieren is het sacrum verder verstevigd naar drie, vier of vijf, afhankelijk van de groep.