Nier van gewervelde dieren die bij vissen en amfibieën functioneel is tijdens het hele leven maar bij Amniota alleen tijdens de embryonale ontwikkeling
De mesonephros is bij het menselijk embryo werkzaam tot aan de tiende week van de ontwikkeling; daarna atrofieert hij en wordt zijn functie overgenomen door de definitieve nier, de metanephros, die zich ontwikkelt vanuit de urogenitale sinus, de latere blaas. De metanephros heeft zijn eigen afvoergang, de ureter, en staat niet in verbinding met de mesonephros.
De afvoergang van de mesonephros is de archinephridische ductus (“oude nierafvoergang”). Bij de mens wordt hij gang van Wolff genoemd. Als het embryo mannelijk is en de mesonephros degradeert treedt de testis in verbinding met de archinephridische ductus. Het mannelijk ontwikkelingsprogramma neemt dus de oude nierafvoergang over. Het vas deferens (zaadleider), de seminale vesicula (zaadblaasjes) en de epididymis (bijbal) ontwikkelen zich uit de gang van Wolff, onder invloed van het mannelijk geslachtshormoon testosteron.
Naast de afvoergang van de mesonephros ligt nog een tweede buis, de zogenaamde paramesonephridische ductus, oftewel de gang van Müller. Deze vormt in een vrouwelijk embryo de oviduct (eileider), de uterus en een deel van de vagina. Het vrouwelijk ontwikkelingsprogramma maakt dus geen gebruik van de oude nierafvoergang.
De mesonephros heeft in principe dezelfde opbouw als de definitieve nier, d.w.z. hij bestaat uit een verzameling nierbuisjes (nephridia of nephronen) met aan het ene uiteinde een glomerulus (waar ultrafiltratie plaatsvindt) en aan de andere zijde een aansluiting op het afvoerkanaal.
De mesonephros illustreert het principe dat voorouderlijke structuren die in evolutionaire nakomelingen hun functie verloren hebben, wel functioneren tijdens de embryonale ontwikkeling. Andere voorbeelden hiervan zijn de ductus arteriosus en de urachus.
