Uitgestorven mensachtige van 2,8- 1,5 miljoen jaar oud; de eerste vertegenwoordiger van het geslacht Homo, zo genoemd vanwege het gebruik van stenen werktuigen
Homo habilis is een taxon waarover veel onenigheid heerst. Het begon al met de presentatie, in 1964, van een fossiel van 1,8 miljoen jaar oud, gevonden in de Olduvaikloof in Tanzania, door Louis Leakey, Philip Tobias en John Napier. Ze noemden het Homo habilis (de handige mens) vanwege de stenen werktuigen van de Oldowaanse cultuur die op dezelfde plaats werden aangetroffen. Maar het probleem was dat het hersenvolume slechts 640 c.c. bedroeg. Vele onderzoekers waren van mening dat een fossiel pas mens (Homo) genoemd kon worden bij een hersenvolume van 750 c.c. Deze grens was eerder door de Engelse paleontoloog Sir Arthur Keith vastgelegd als “cerebrale rubicon”. Er moest voldoende ruimte blijven tussen Homo en Australopithecus, was het idee. Leakey c.s. vonden echter het hanteren van werktuigen belangijker.
Toen er meer habilis-achtige fossielen in Afrika gevonden werden ontstond het inzicht dat het niet één maar twee soorten waren. Een deel van de fossielen werd omgedoopt tot een nieuwe soort, Homo rudolfensis. De verschillen zitten o.a. in het hersenvolume (groter bij rudolfensis) en de vorm van het aangezicht (breed en plat bij rudolfensis, smal en enigszins prognaath bij habilis). H. habilis in strikte zin wordt dan gezien als overgangssoort tussen Australopithecus en latere Homo erectus, maar er zijn ook analyses die H. habilis op een dood lopende zijlijn zetten, waarbij er dan een directe relatie is tussen Australopithecus sediba en H. erectus. Bovendien wordt H. rudolfensis soms gerekend tot het geslacht Kenyanthropus, vanwege de overeenkomsten met de oudere soort K. platyops.
