(Gr. Menelaos), zoon van Atreus, broer van Agamemnon Hij was gehuwd met Helena, dochter van Tyndareus, van wie hij de heerschappij over Sparta erfde.
Toen Helena door Paris was geschaakt riep hij de Griekse vorsten op voor een expeditie naar Troje. Bij Trojes beleg verrichtte hij vele heldendaden, o.a. versloeg hij Paris in een tweegevecht, streed met Aeneas en Hector en verdedigde het lijk van Patroclus. Hij was een van de mannen die in het houten paard de stad binnendrongen. Na Trojes val keerde hij na een jarenlange zwerftocht, met Helena naar Sparta terug. Hun enige kind was Hermione (Hom. Ilias II, 408 e.v.; III, 205 e.v.; 449 e.v.; VII, 94 e.v.; XVII, 237 e.v.; Od. IV, 44 e.v.; Verg. II, 264; VI,525).ICONOGRAFIE Menelaus komt voor op menige Griekse vazenschildering die de strijd om Troje weergeeft. Op een Attische kylix van Duris (ca. 490 v.C.) te Parijs, ziet men zijn duel met Paris: de held jaagt Paris op de vlucht terwijl Aphrodite Menelaos’ hand vasthoudt. Op een oenochoë (ca. 430 v.C.) in het Vatic. museum, is het moment weergegeven dat Menelaus Helena in Troje weervindt. Hij heeft zijn zwaard weggeworpen en snelt op haar toe. Beroemd is voorts het hellenistisch beeld (tweede helft 3de eeuw v. C.) dat Menelaos voorstelt terwijl hij het lijk van Patroclus vasthoudt.Van dit werk bestaan verschillende exemplaren, waaronder het beeld te Rome, dat sinds de 16de eeuw bekend is als de Pasquinogroep.
Zie Atreus, Agamemnon, Helena, Tyndareus, Paris, Aeneas, Hector, Patroclus, Paard van Troje Hermione
