werk dat wordt verricht ten behoeve van natuur- en milieubehoud, zonder dat degene die het werk verricht daarvan in zijn levensonderhoud afhankelijk is. Vrijwilligerswerk bestaat o.a. uit: werk van organisatorische of beleidsmatige aard ten behoeve van b.v. een vereniging, stichting of actiegroep, zoals bestuurs- en secretariaatswerk; onderzoek om informatie en kennis te leveren, zoals flora- of vogelinventarisaties; technisch-uitvoerend werk, zoals onderhoud aan onderdelen van een landschap en natuurterreinen, en soms ook bewaking.
Veel uitvoerend werk wordt niet door vrijwilligers verricht, omdat dit niet meer past in de moderne agrarische bedrijfsvoering, te arbeidsintensief is of te duur. Vrijwilligerswerk heeft een belangrijke functie gekregen, omdat het bijdraagt aan het in stand houden van knotwilgen, hagen, houtwallen en -kaden, geriefbosjes, hakhoutbosjes, eendenkooien, landgoederen, heidevelden enz.
Mensen nemen dit vrijwilligerswerk op zich, omdat zij zich actief willen inzetten voor natuur- en milieubehoud, hun vrije tijd zinvol willen besteden en wat van de natuur wensen te leren. Er is door het vrijwilligerswerk beter begrip voor eikaars problemen ontstaan tussen natuurbeschermers en boeren, landgoedeigenaren e.d. Het onderhoudswerk heeft nog andere pluspunten: niet alleen levert het een (bescheiden) houtproduktie, het knotten van wilgen bestrijdt de watermerkziekte.
Deze vorm van vrijwilligerswerk is vooral opgekomen in de jaren zestig. Vanaf 1972 stimuleerden de Stichting Natuur en Milieu en de Stichting Stichts Landschapsbeheer de oprichting van zelfstandige groepen. Een grote publiciteit betekende een extra stimulans. Het aantal groepen groeide snel. De landelijke coördinatie van de vrijwilligersactiviteiten is in handen van het Landelijk Overleg Vrijwillig Landschapsbeheer (LOVL), waarin de twee stichtingen, de ANWB en het Instituut voor Natuurbeschermingseducatie (IVN) zitten.
In de landen rond Nederland bestaan vergelijkbare organisaties, die eveneens een grote verscheidenheid van werkzaamheden organiseren. Daar werden o.a. ook Ned. vogelliefhebbers ingeschakeld om nesten te bewaken van bedreigde roofvogels, zoals zeearenden in Sleeswijk-Holstein en slechtvalken in de Elzas.
