familie van knaagdieren die wordt gekenmerkt door een spitse snuit en lange, dunbehaarde, geringde staart; de voorvoet heeft vier tenen, de achtervoet vijf. Deze dieren houden geen winterslaap.
Ratten en muizen kwamen oorspronkelijk verspreid over de gehele wereld voor, behalve in Amerika. Door de enorme schade (b.v. aan gewassen te velde, opgeslagen voedselvoorraden, kabels en installaties) en door het overbrengen van ziekten (vaak via parasieten) zijn deze dieren zeer schadelijk. Muizen zijn de directe aanleiding geweest voor de domesticatie van de huiskat. Muizen en ratten eten plantaardig voedsel, maar m.n. ratten doden ook huisdieren (kippen, konijnen e.d.).In Nederland en België komen o.a. de dwerg- en bosmuis voor. De dwergmuis (Micromys minutus) leeft in gras- en rietland, waar een nest gemaakt wordt, opgehangen in riet of struikgewas; in de winter wordt ook wel een hol gemaakt. De bosmuis (Apodemus sylvaticus) is een nachtdier met grote ogen; hij kan schadelijk zijn in de moestuin door vraat aan erwten, bonen, aardbeien en bollen. De bosmuis leeft vooral aan de bosrand, in struikgewas en in de duinen.
Ratten zijn groter dan muizen. De belangrijkste soorten in Nederland en België zijn de zwarte rat, scheeps-, huis- of dakrat (Rattus rattus) en de bruine rioolrat (Rattus norvegicus). De zwarte rat stamt oorspronkelijk uit Azië, bereikte door de scheepvaart Europa in de middeleeuwen. De staart is gewoonlijk langer dan de kop plus het lichaam: ca. 18-25 cm resp. ca. 16—24 cm; bij de bruine rat is dit juist omgekeerd: ca. 17-23 cm resp. ca. 21-24 cm. De bruine rat is eigenlijk een bewoner van het veld, maar hij komt ook in de steden voor. Evenals de zwarte rat is de bruine rat uit Azië afkomstig, maar hij arriveerde later in Europa dan de zwarte rat.
De bruine rat is echter dominant en verdrijft zijn minder robuust gebouwde en minder agressieve verwant. Onder gunstige omstandigheden voltrekt de voortplanting zich zeer snel (hoewel de levensduur niet meer dan 2,5 jaar bedraagt): ratten worden al op een leeftijd van 2-3 maanden geslachtsrijp, de worpen zijn groot (4-8 jongen per keer) en het aantal worpen per jaar kan oplopen tot zeven. Preventie en bestrijding. In Nederland en België worden zwarte en bruine rat, huis-, veld- en woelmuis bestreden. Preventieve maatregelen zijn b.v. het nemen van hygiënische maatregelen, het vernietigen van natuurlijke schuilplaatsen en het beschermen van de natuurlijke vijanden: roofvogels (waaronder uilen) en kleine roofdieren.
De bestrijding bestaat vnl. uit het toedienen van vergif (rodenticiden). Daarnaast spelen vallen, huisdieren (honden en katten, vaak speciaal afgericht) en het uitgassen van holen, schepen en gebouwen een rol. Ratten zijn echter zeer schrandere dieren, en vergiften die het lokaas een bijsmaak geven of acuut werken leiden onmiddellijk tot aasschuwheid. Bovendien is deze categorie vergiften zeer gevaarlijk voor mens en huisdier. In Nederland en België is de rattenbestrijding veelal gemeentelijk geregeld. Rat en muis is een Ned. tijdschrift op het gebied van de rattenbestrijding.
