Het hoogste symbool bij de krijgsmacht, bij de van oorsprong bereden troepen standaard genoemd. Diverse onderdelen van de Koninklijke Marine en Koninklijke Landmacht beschikken over een vaandel; de Koninklijke Luchtmacht en de Koninklijke Marechaussee hebben ieder een eigen vaandel respectievelijk standaard.
Het vaandel was oorspronkelijk het veldteken van een regiment dat diende als herkennings- en verzamelteken, en mocht onder geen beding in handen van de vijand vallen. Tegenwoordig symboliseert het de trouw aan de Koning en de eer en de eenheid van het regiment of korps. Militairen leggen na hun aanstelling de eed of belofte af met de hand aan het vaandel of de standaard. Vaandels en standaarden worden altijd door of namens de Koning uitgereikt. In het Koninkrijk der Nederlanden werden de eerste vaandels en standaarden in 1820 ingevoerd. De vier Zwitserse infanterieregimenten die tot 1828 in Nederlandse dienst waren, beschikten al wel over vaandels.
Op 21 september 1893 reikte de toen 13-jarige koningin Wilhelmina op het Malieveld in Den Haag nieuwe vaandels en standaarden uit aan alle regimenten infanterie en cavalerie. Het doek van de Nederlandse vaandels en standaarden is van oranje zijde, wat de band tussen krijgsmacht en vorstenhuis symboliseert. Aan de ene zijde is het monogram van de vorst(in) die het vaandel heeft verleend geborduurd, met daaromheen de wapenfeiten van het regiment. De andere zijde is voorzien van het koninklijk wapen. De vaandelstok wordt bekroond door een zwaarddragende liggende Nederlandse leeuw, die rust op de zogenoemde vaandeldoos met het opschrift ‘Koningin en Vaderland’. De groet met het vaandel of de standaard wordt gebracht door dit te neigen. Dit gebeurt alleen voor de koningin, leden van het Koninklijk Huis, de gouverneur van Aruba of de Nederlandse Antillen, leden van buitenlandse regerende vorstenhuizen en buitenlandse staatshoofden.
Omgekeerd hoort iedereen het vaandel te groeten of dit met respect te bejegenen wanneer het is ingedeeld bij een erewacht of in een stoet passeert. Het vaandel of de standaard wordt gedragen door een vaandel- of standaarddrager. Hij wordt vergezeld door een bewapende vaandel- of standaardwacht die meestal uit zes militairen bestaat.
