gewaarwording; zintuiglijke indruk. In de 18e eeuw beweerden de sensualisten (Condillac) dat iedere kennis afkomstig is van de zintuigen: eerst is er de zuivere→ waarneming, een elementair psychisch verschijnsel dat veroorzaakt wordt door de prikkeling van een receptief orgaan; vervolgens de waarneming (perceptie), een bewustwording die gepaard gaat met een prikkeling van de hersenen, waarna de kennis zich ontwikkelt.
Heden tendage wordt deze stelling niet meer door psychologen aangenomen; deze ontkennen de mogelijkheid van een gewaarwording waaraan geen enkele voorstelling gekoppeld is, geen enkele interpretatie; zij zijn van mening dat de zuivere waarneming een abstractie is en dat er slechts percepties zijn en een perceptief veld. De psycho-fysiologisten hebben echter aangetoond dat de waarneming een wezenlijk biologisch proces is, een specifieke reactie van het receptieve apparaat op de prikkelingen van het milieu. Dit fysiologische antwoord hangt direct af van het zintuiglijk orgaan en, slechts indirect, van de prikkel: het netvlies, dat normaliter geprikkeld wordt door het licht, geeft precies deze gewaarwording; maar elektrische stroom heeft hetzelfde effect en een vuistslag op het oog doet ons ‘sterretjes’ zien. De gewaarwording, die meer afhangt van het zenuwstelsel dan van de aard van de → prikkel, is meer een biologische reactie dan een kennisfeit. Ze gehoorzaamt aan de algemene wetten van het zenuwstelsel en speelt de biologische rol van beschermende functie, die het levende wezen aanpast aan zijn fysiek-chemisch milieu. De gewaarwording, een biologische reactie die onlosmakelijk verbonden is met het psychisme, heeft als essentiële functie ons de buitenwereld te doen kennen en ons er toe te brengen vooruit te lopen op zeer belangrijke indrukken; sommige mensen die sinds hun geboorte lijden aan analgesie (ongevoeligheid voor pijn) zijn uiterst kwetsbaar voor → trauma’s: ze verwonden zich, lopen breuken op, branden zich, tot ze oud genoeg zijn en weten dat ze op moeten passen.
