Gem. in de Ned. prov. Limburg, grenzende aan Duitschland en België, 5 km ten W. van Aken, omvat het stadje V., het dorp Vijlen en vele gehuchten, o.a. Holzet, Lemiers en Mamelis. Opp. 2 401 ha, meest löss; zeer heuvelachtig; veel grasland en bosch.
Ruim 8 000 inw. (bijna allen Kath.); levende van mijnbouw (ca. 300 mijnwerkers), fabrieksarbeid (textiel- en naaldenfabriek) en vreemdelingenverkeer.V. is het uitspanningsoord voor Aken en heeft een Duitsch dialect. V. heeft een Kath., een Ned. Herv. en een Luth. kerk (gebouwd in 1736 voor de Lutheranen uit Aken). Boschrijke omgeving. Vaalserberg, hoogste punt van Nederland (322,5 m + A.P.) met uitzichttoren. Vierlandenpunt. Pensionaat Blumental (vroeger kasteel der Van Clermonts). Kasteel Vaalsbroek (zie onder). Seminarie der pp. Redemptoristen. Abdij Benedictusberg te Mamelis.
Vaals omvatte vroeger de schepenbanken V., Holzet en Vijlen, die in 1656 vereenigd werden, in het Land van Ilerzogenrade; het kwam in 1661 aan de Republiek. Fabrikanten uit Aken (van Clermont) brachten er in de 17e eeuw de lakenindustrie, die er twee eeuwen bloeide. V. is (was) geheel op Aken georiënteerd en tot 1914 werkten ca. 800 Vaalser arbeiders in Aken.
Jongen.
Het Huis Vaalsbroek is in 1761 herbouwd door Johan Arnold van Clermont. Met drie vleugels ligt het om een plein. Hoofdvleugel heeft twee verdiepingen; de lagere zijvleugels worden gevormd door bijgebouwen. In het park bevindt zich het mausoleum (2e helft 18e eeuw) der familie van Clermont. V. was oorspronkelijk Gronsveldsch leen en op het eind der 15e eeuw in bezit van Johan Bertolf van Belven. Verdere bezitters waren o.a.: 1499 Johan Crümmel van Nechtersheim, 1631 van Eys gen.
Beusdael, 1735 Lamberts van Cortenbach, 1761 van Clermont. Thans eigendom van de Erven von der Mosel.
v.d. Venne.
Zand van Vaals. De bovenste afdeeling van het Onder-Senoon in Zuid-Limburg heet Groenzand v a n V. Door groot glauconietgehalte is het donkergroen gekleurd; plaatselijk is het door het bij de verweering van glauconiet vrijgekomen ijzerhydroxyde geel gekleurd. Door de Belg. geologen worden dgl. zanden, die in de omgeving van Herve voorkomen, als g r o e nzanden van Herve aangeduid en hiernaar heet deze etage ook wel: Hervenien.
v.d. Geyn.
