Branderij - fabriek, waar alcoholhoudende vloeistoffen gestookt worden ter bereiding van spiritus en brandewijnen. De alcohol wordt meestal ter plaatse door gisting gewonnen (➝ Alcohol, sub Alcoholische gisting).
De gebruikte grondstoffen zijn zeer talrijk en moeten gewoonlijk een behandeling ondergaan om in vergistbare suikers omgezet te worden.
Voor de brandewijnen zijn de grondstoffen van groot belang, daar zij smaak en aroma sterk beïnvloeden. Volgens hun samenstelling worden ze in vier groepen gerangschikt:
1° de zetmeelhoudende grondstoffen, welke slechts na versuikering vergist kunnen worden. Deze omzetting geschiedt soms door hydrolyse met verdunde zuren, maar wordt meestal verwezenlijkt door inwerking van diastase, voortkomend van mout of aangebracht door schimmels („amylo” procédé) of door bacteriën, bijv. „rapidase”.
2° De suikerhoudende grondstoffen, waaruit rechtstreeks door gisting alcohol verkregen wordt. Tot deze groep behooren de suikerbieten, het suikerriet, de melasse, het agavesap enz.
3° De alcoholhoudende vloeistoffen, die rechtstreeks gedistilleerd worden, zooals wijn, cider enz.
4° De cellulose bevattende grondstoffen, welke, ter vergisting, door hydrolyse met zuren in glucose omgezet worden. Zooals hout, turf, afval der papierfabrieken, enz.
Na versuikering en toevoeging der noodige zouten wordt de suikerhoudende vloeistof aan de alcoholische gisting onderworpen. Dit geschiedt in open of gesloten gistkuipen op een temperatuur van 25°—30° G. Gesloten kuipen zijn noodzakelijk voor het opvangen van het gevormde koolzuur. De brandewijnen worden uit deze gegiste vloeistoffen gedistilleerd. De zuivere spiritus vergt daarbij nog een rectificatie d.w.z. zuivering door gefractionneerde distillatie. Na afdistilleeren van den spiritus blijft de spoeling over, welke in graanstokerijen voor de veevoeding benut wordt. De melassespoeling verascht men tot kali-asch.
In de spiritusfabrieken wordt het ruwnat, verkregen bij de eerste distillatie, verder door rectificatie gezuiverd. Men verwezenlijkt alzoo tegelijkertijd de zuivering en de concentratie tot ongeveer 96°. Naast den zuiveren spiritus bekomt men nog den voorloop, hoofdzakelijk uit zeer vluchtige aldehyden samengesteld, en den foezel, minder vluchtige hoogere alcoholen bevattend. Een opbrengst van 64 liter spiritus voor 100 kg maltose of saccharose moet als een maximum beschouwd worden.
Bij brandewijnen hebben reuk en smaak den grootsten invloed op de handelswaarde; voor spiritus zijn alcoholgehalte en zuiverheid hoofdzaak. De aard der grondstoffen alsook het fabricatie-schema zijn van overwegend belang voor de brandewijnenindustrie. Daarom wordt de arak op Java uit rietsuiker melasse gestookt. Rum stookt men uit rietsuiker melasse en suikerrietsap; cognac uit wijn; kirchwasser uit kersen; slibowitz uit pruimen; jenever en whisky uitgranen, enz. Heden kunnen nochtans vele brandewijnen uit zuiveren spiritus na verdunning en toevoeging van aromatische extracten verkregen worden.
Absolute alcohol, d.w.z. watervrije spiritus, wordt sinds eenige jaren aan de benzine toegevoegd in verhoudingen van 15% tot 25%.
Lit.: Boullanger, Distillerie agric. et industr. (Parijs 1918); Ullmann, Enzyklopädie der technischen Chemie (I Berlijn 1928); Foth, Handbuch der Spiritusfabrikation (1929); Hausbrand, Le Fonctionnement des Appareils à Rectifier et à Distiller (Parijs 1931).
