God heeft de mens als een vrij wezen toevertrouwd aan zijn eigen leiding (Eccli. 15 : 14). Deze leiding betekent voor hem een zedelijke taak: hij heeft de plicht zijn handelen op verantwoorde wijze te leiden.
Voor zover dit de bepaling van het concrete zedelijk goede betreft, wordt de mens blijvend op een zedelijk goede leiding gericht door de deugd van voorzichtigheid. Omdat deze naam in de moderne talen een te beperkte betekenis heeft en te uitsluitend doet denken aan een behoedzaamheid die niets riskeert, heeft men andere benamingen voorgesteld, zoals verstandigheid of wijs beleid of ook prudentie (Lat.: prudentia).De taak der voorzichtigheid, die zetelt in het verstand, is niet het aanwijzen van de deugddoeleinden of het zedelijk goede in het algemeen. Dit gebeurt door de kennis der wet. De voorzichtigheid betreft de bepaling van datgene waarin het deugddoel concreet verwerkelijkt ligt. In verband hiermee kan men een drievoudige taak onderscheiden: het beraad, dat het concreet goede moet ontdekken en bepalen; de beslissing, waardoor het als te verwerkelijken wordt aanvaard in het keuze-oordeel; en het bevel, waardoor het ter uitvoering aan de betrokken vermogens wordt opgelegd. Het zedelijk goed beraden, beslissen en bevelen waarop de mens door de voorzichtigheid blijvend gericht is, veronderstelt niet alleen de kennis van het algemene deugddoel doch ook het willen ervan. Daarom veronderstelt de voorzichtigheid de andere deugden.
Het beraad moet beheerst worden door een wil die erop gericht is het goede te verwerkelijken; deze wil moet beslissen of het beraad nog wordt doorgezet of wordt beëindigd. De beslissing en het bevel veronderstellen dezelfde goede wil voor de aanvaarding van het goede en het opleggen er van ter uitvoering. Voor de christelijke voorzichtigheid betekent dit alles dat zij de liefde en de bovennatuurlijke deugden veronderstelt en in contact moet staan met het geloof, Gods wet en de inspraken van de H. Geest.
Maar de deugden hebben nog een verdere betekenis voor het werk der voorzichtigheid. Zij geven de juiste aandacht en waardering en vormen de grondslag van een oordeel op grond van verwantschap over de concrete gestalte van het goede. En in zover zij de wanordelijkheid der hartstochten wegnemen, voorkomen zij dat het oordeel daardoor op een dwaalspoor wordt gebracht. Tot de verdere uitrusting der voorzichtigheid behoren nog o.m. de ervaring en de juiste bereidheid om te leren (de dociliteit, die in de juiste mate weet raad te vragen en te volgen). Door dit alles wordt het verstand door de voorzichtigheid en haar gehele uitrusting een soepel en vaardig instrument van de liefde. Het verzekert de juiste zorg om de goede bedoeling ook gestalte te doen krijgen in een objectief goed werk.
Het oordeel van de voorzichtigheid is altijd zedelijk verantwoord en al is het niet altijd noodzakelijk objectief waar, wel is het steeds voortgekomen uit een instelling en inspanning die de objectieve waarheid het beste dienen (zie ook Deugd). A. V. R.
