in de volle zin van het woord noemt men datgene, waartoe men zedelijk absoluut gehouden is. Het is voorwerp van het „zedelijke moeten”, dat heel iets anders is dan het natuurnoodzakelijk moeten.
Terwijl dit laatste uit innerlijke, met de natuur zelf der dingen gegeven noodzaak tot stand komt, doet het zedelijk moeten een beroep op de vrijheid. Gaat de mens niet in op dit beroep, dan blijft hij zedelijk in gebreke en zondigt hij.
Het meest eigen kenmerk van de plicht is zijn absoluut karakter. Daardoor onderscheidt hij zich van het moeten, dat slechts voorwaardelijk een beroep doet op de vrijheid, nl. wanneer men een bepaald doel wrenst te bereiken.
Op deze voorwaardelijke wijze moet men de regels der logica in acht nemen om niet tot dwaling te vervallen en moet men zijn bedrijf op een bepaalde wijze inrichten om economisch rendabel te werken. Doch ook wanneer men het doel van het zedelijke leven niet zou wensen te bereiken, blijft het absolute moeten van de plicht.
De werkelijkheid van dit onvoorwaardelijk moeten, dat eigen is aan de plicht en dat in wet en geweten wordt uitgesproken, veronderstelt de afhankelijkheid van een absolute instantie, d.w.z. van God. Doch dit neemt niet weg dat er een waarachtig plichtsbewustzijn mogelijk is zonder een reflexe Godsaanvaarding.Wanneer men iets plicht noemt, doet men op zichzelf slechts een vaststelling over zijns verhoudingen en niet over de wijze waarop de mens psychisch tegenover het verplichte staat. Gemakkelijk wordt echter in het woord plicht een bijzondere psychische verhouding meebedoeld. Men duidt er dan het moeten mee aan, dat ervaren wordt als iets waartoe men eigenlijk niet geneigd is of dat tegen zijn neigingen in gaat. Wanneer men bijv. de opwerping maakt dat de liefde niet verplicht kan zijn, verstaat men plicht in de tweede betekenis. De deugd zal er echter pas ten volle zijn, wanneer men van binnenuit geneigd is tot het vervullen van de plicht en hem graag en van ganser harte volbrengt. A.
V. E.
