of dekaloog is de naam van een serie apodictische geboden, die te vergelijken is met andere series van dezelfde vorm, maar zich van deze onderscheidt door de vrijwel volledige omspanning van het godsdienstige en zedelijke leven. Aan deze laatste eigenschap hebben ze hun bekendheid te danken.
Men vindt ze in Ex. 20 : 2—17 en Deut. 5 : 6-21. Overeenkomstig een algemene eigenschap van de Semietische literatuur vertonen de beide versies een zekere nuancering.
Deze betreft kleine modulaties in onderdelen, maar is ingrijpend in de motivering van het sabbatsgebod: Deut. wijst op de slavernij in Egypte, die men bedenken zal wanneer het geldt de eigen slaven een sabbat toe te staan, Ex. wijst naar de zevende scheppingsdag toen God rustte van het werk, dat Hij volbracht had.Volgens Ex. 34 : 28 schreef Moses de „tien woorden” op twee tafelen tijdens zijn verblijf op de Sinaï; volgens Deut. 10 : 4 werden deze in de ark gelegd. Volgens Deut. 4 : 13, 5 : 22 en 9 : 10 zijn ze zelfs door God op tafelen geschreven. Er bestaat een papyrus Nash, volgens schatting uit de 2de eeuw v. Chr., die een tekst van de tien geboden bevat met een aantal varianten van ondergeschikte aard. Volgens moderne critische opvattingen is de tegenwoordige tekst aanmerkelijk uitgebreid en toont de korte vorm van het 6de, 7de en 8ste gebod hoe wij ons de oorspronkelijke tekst moeten voorstellen. Sommigen willen dan bovendien de eerste 5 geboden eenzelfde negatieve formulering geven, bijv.: „gij zult uw vader en uw moeder niet vervloeken”.
Reeds ten tijde van Josephus was het gebruikelijk de tien geboden in te delen in een serie, die betrekking had op de vroomheid en één, die het levensgedrag regelde. Over de nummering der geboden bestaat geen éénstemmigheid: volgens de gereformeerd-protestantse indeling (via de hellenistische Joden, Origines enz.) is Ex. 20:2-3 het iste, 4-6 het 2de en 17 het 10de gebod. Augustinus en Luther telden 2-6 als iste, 17a als 9de en 17b als 10de gebod: dit is de bij Katholieken en Lutheranen gebruikelijke indeling.
M. A B
