Nicolaas (1401-1464), wijsgeer en theoloog, bisschop en kardinaal, zag als zijn levenstaak in een tijd van overgang waarin de synthese der Christenheid op alle gebied dreigde verloren te gaan, de verzoening der tegenstellingen. Aanvankelijk aanhanger der zgn. conciliepartij koos hij toch spoedig de zijde van de paus en reisde in diens gezantschap naar Constantinopel met de bedoeling het oosters schisma te overbruggen.
Daartoe scheen hij door zijn sympathie voor het Griekse denken (ook al kende hij weinig Grieks) uiterst geschikt. Op de terugtocht ontdekte hij door een bijzondere „verlichting” het principe der docta ignorantia, het wetend niet-weten, waardoor hij ook in theorie de tegenstellingen beter kon verzoenen.De mens kan de waarheid slechts in onvoltooidheid vinden, ons hoogste weten is een weten niet te weten. Alles is in alles, en daarom zijn ook anderen dan wij op weg naar de waarheid, die zij van een ander standpunt mede benaderen. Dit verklaart zijn irenische houding, hem ingegeven door een echte katholiciteit. Hij was zijn tijd ver vooruit; pas later is men zijn betekenis gaan beseffen (Leibniz, Hegel).
j. H. N.
