door de Katholieken meestal „Laatste Avondmaal” geheten, is de maaltijd waarbij Jesus 's avonds voor zijn dood afscheid nam van zijn apostelen. Het had plaats in een bovenzaal (Marc. 14 : 15, Luc. 22 : 12), dezelfde waarschijnlijk als die waarvan Hand. 1:13 spreekt en welke volgens de traditie gelegen was in het Z.W. van het oude Jerusalem (zie Cenakel).
Naar het eenstemmiggetuigenis van de Evangeliën hield Jesus deze maaltijd op de Donderdagavond vóór Pasen. Of Jesus toen inderdaad een Paasmaaltijd hield wordt betwist: volgens de gegevens van de synoptische Evangeliën moet men bevestigend antwoorden (Matth. 26 : 17, Luc. 22 : 15), maar Johannes zegt, dat de Joden het Praetorium van Pilatus niet wilden binnengaan „om zich niet te verontreinigen en het Pascha te kunnen eten” (Jo. 18 : 28).
Het meest waarschijnlijke is echter wel, dat Jesus inderdaad een Paasmaaltijd gehouden heeft (zie Pasen).In een dergelijke maaltijd was een vast dankzeggingsritueel opgenomen, dat de huisvader over het brood en over de wijn uitsprak en dat niet alleen de dank voor de maaltijd gold, doch voor geheel het verbondshandelen van God met zijn volk. Ook Jesus verrichtte dit „zegenen” van God voor zijn grote gaven: eerst over het brood en „na de maaltijd” over „de kelk der zegening”. Voor de ogen der verbaasde leerlingen ging Hij echter het vertrouwde ritueel met een nieuwe inhoud vullen. Hij concentreerde de dankzegging rond het eigenlijke middelpunt van Gods heilshandelen: het geven van het leven van de Zoon Gods als verzoenend offer, dat voltrokken ging worden en „het Nieuwe Verbond” stichtte. Dit brood en déze wijn worden tekenen der nieuwe, christelijke dankbaarheid. In bewoordingen, die het realisme van deze profetische symboolhandeling onderstrepen, maakte de Heer het brood en de wijn der zegening uitdrukkelijk tot verwijzingen naar Hemzelf in zijn offerstaat en vereenzelvigde zichzelf (als geofferde) met deze tekenen der christelijke dankbaarheid.
En de leerlingen werden uitgenodigd aan deze offerende dankzegging van Jesus aan de Vader deel te nemen door onder de gestalten van de gaven, die deze dankzegging uitdrukken, zijn Lichaam, dat Hij voor ons geeft, en zijn Bloed, dat hij voor ons vergieten gaat, te nuttigen. Zo stelde de Heer op de avond, dat Hij zich ten dode wijdde, de heilige Eucharistie (dat wil zeggen: dankzegging!) in Matth. 26 : 26-28; Marc. 14 : 22-24; Luc. 22 : 19-20; I Kor. 11 : 23-25): een gedachtenisviering, die zijn offerdood „verkondigt” en aldus in tekenvorm representeert, met de deelneming daaraan door een offermaaltijd, waardoor de gelovige geestelijk gesterkt wordt en in gemeenschap treedt met Jesus zelf, met „het nieuwe Verbond in zijn Bloed” en dus met het mystieke Lichaam, de Kerk (1 Kor. 10 : 14-22; vgl. 10 : 1-6). Dit Avondmaal is bovendien zelf weer voorafbeelding, gesluierde inzet en voorsmaak van de hemelse maaltijd in het toekomstige, voltooide Rijk Gods (Luc. 22 : 15-18). De Katholieken spreken meestal van het vieren der H. Eucharistie, de Protestanten van het Heilig Avondmaal des Heren houden (zie verder Eucharistie). J. v. D./J.W.
