Werkelijkheid of realiteit is volgens Karen Barad geen vaststaand gegeven, maar het tijdelijk verschijnen van materie in fenomenen. Materie is hierbij geen passief ‘ding’. Materie is agentief, doet iets waardoor betekenis en agency ontstaan.
Realiteit ontwikkelt zich volgens Barad uit tijdelijke intra-actieve processen op basis van drie onlosmakelijke componenten waaruit relationele verwevingen ontstaan: (1) materie, (2) betekenis en (3) agency. Zowel levende als niet-levende materie doen mee aan de vorming van werkelijkheid. Denk daarbij aan menselijke en niet-menselijke entiteiten (dieren, planten, schimmels etc.) en bij niet-levende objecten aan kwantumdeeltjes, bergkristallen, AI-zorgrobots of aan iets zoals het aansteken van een kaars of het aanraken van een relikwie. Ook de ervaring van een epifanie of openbaring wordt als tijdelijke realiteit opgevat.
Omdat materie altijd contextueel verweven is, herschikt agency de wereld voortdurend. Objecten bezitten binnen de Ditheid en Watheid geen vaste ‘watheid’; hun eigenschappen ontstaan pas binnen specifieke fenomenale verstrengelingen. Ook kennis is geen spiegel van de werkelijkheid, maar een intra-actief proces: meetinstrumenten en apparaten, concepten en theorieën en taal zijn geen neutrale middelen, maar mede-vormgevers van wat wij realiteit noemen. Zo bepaalt een microscoop niet alleen wat we zien, maar ook of we iets als objectief feit erkennen. Kennis maakt deel uit van proces van betekenisgeving.
Het agential perspectief wijkt af de Object-georiënteerde ontologie (OOO) van Graham Harman. Zowel Harman als Barad decentraliseren de mens en erkennen de actieve rol van niet-menselijke entiteiten. Bij OOO behouden objecten een autonome kern. Bij Barad is een object géén gegevenheid maar een tijdelijke afgrenzing binnen een web van relaties. Werkelijkheid is zo een dynamisch, fluïde weefsel waarin materie en betekenis samen oplichten—en buiten die verstrengelingen valt niets te kennen.
Karen Barad’s werkelijkheid is geen verzameling losse dingen, maar een dynamisch geheel van fenomenen waaraan materie en betekenis vormgeven. Buiten deze verstrengelingen kunnen we niets kennen—omdat ook kennis deel is van de werkelijkheid zelf.
