Een epifanie of openbaring is een plotselinge bovenzinnelijke ervaring. Behalve godsdienstige openbaringen komen seculiere momenten van onmetelijk inzicht voor.
Een openbaring krijgt betekenis omdat de direct betrokken persoon opeens geraakt wordt door een buitengewone ervaring die hij of zij na afloop met anderen wil delen of over wil getuigen. Een godservaring markeert de plaats van openbaring en de kracht van de verschijning zorgt voor een heilig moment en daarmee voor iets eeuwigs. Het Driekoningenfeest is van oorsprong de viering van een religieuze openbaring.
In seculier opzicht is een openbaring het aangehouden moment van inzicht. Het zijn cruciale momenten van luciditeit van diepe betekenis. Hogere Machten kunnen zich plotseling openbaren. Kenmerkend voor het ontstaan van de epifanie zijn de alledaagse omstandigheden waarin de openbaring zich voltrekt. Bijvoorbeeld Archimedes zittend in een wastobbe (Eureka!). Of de bezoeker in een museum voor een schilderij van Rothko.
Zintuiglijk is de epifanische beleving een ondervinding die raakt, existentieel optilt en op het moment zelf nauwelijks is te bevatten. Een zogenoemd AWE moment van ontzag. Soms met diepe verwondering, mystieke verlichting, sublieme ervaringen en scherpe inzichten. De epifanie valt ons toe en de kunst is het bezielde moment te grijpen. Dergelijke onmeetbare ogenblikken zijn niet te forceren. Zij behoren tot de zeldzame indringende gebeurtenissen van spiritualiteit in het leven.
Later blijkt de openbaring op zich en het ingrijpende karakter van de ervaring in het geheugen gegrift. Steeds opnieuw toont de geschiedenis het belang van de epifanie of openbaring voor de samenleving aan.
